Een ode aan de liefde
In Morgenster, de debuutroman van Dirk van Boxem (1966), herleeft de belle époque, een tijd zo rond het begin van de twintigste eeuw. De welvaart neemt toe en kunst en wetenschap ontwikkelen zich sterk. Men is optimistischer, de wereld verandert onder meer met de komst van de elektriciteit. Morgenster is de naam van een klein, bestaand huis aan de Cogels-Osylei in Antwerpen, dat geklemd is tussen grote burgerhuizen. Dat is symbolisch voor de levens van de personages in dit boek die zich bewegen tussen de oude en nieuwe tijd en met elkaar verbonden zijn. Het huis, waarin de auteur ook gewoond heeft, dateert uit 1904 en is ontworpen in de art nouveau-stijl door architect Jos Bascourt.
“Het huis dient niet om te imponeren, om ruimte te veroveren op de buitenwereld, maar om in te wonen. In te zijn. Het huis plooit zich als het ware om de mens.”
In heldere taal meandert Van Boxem net als de zwierige lijnen van de art nouveau door het leven van zijn personages. Hij weet op een vloeiende en geloofwaardige wijze de tijdgeest, de historie, in de vorm van fictie te verwerken. Morgenster (genoemd naar een bloem waarvan de bloemblaadjes naar buiten stralen) is een metafoor om een liefdesgeschiedenis, het zoeken naar vrijheid, sociale en individuele emancipatie organisch te verbinden. Maar wat gebeurt er als de zekerheden van het leven wegvallen, de toekomst onzeker is en men het eigen leven niet meer in de hand lijkt te hebben?
Hoofdpersonage Anna Blanckaert weet haar minnaar, de Duitse vermogende reder Heinz Brugmann, te overtuigen een huis voor haar te bouwen in de art nouveau-stijl, een huis voor haar alleen. De keuze valt op architect Jos Bascourt, in de roman een fictief personage. Het huis moet Anna verbeelden. Op de binnenkaft van de roman is de originele tekening van het huis te zien. Het refereert onmiskenbaar aan het gezicht van een vrouw.
Heinz wil dat het proces van het ontwerp en de bouw voor Anna verborgen blijven. In deze verhaallijn van de roman komt de veranderende positie van de vrouw aan het begin van de twintigste eeuw naar voren. Anna wil zichzelf ontwikkelen, haar vroegere leven achter zich laten. Haar leven wordt echter voor een groot deel door anderen bepaald. Ze heeft alleen haar lichaam om zich te onderscheiden, te uiten.
“Ik heb niets. Zoals altijd. Niets hebben, niets denken, niets dromen. Heel mijn leven al word ik geacht om vooral niets te willen. Niets te zijn. En toch ben ik altijd schuldig. Aan alles.”
Ieder van de personages heeft een geheim, is op zoek naar de eigen vrijheid. Heinz leidt verschillende levens op verschillende plekken. Hij is eigenlijk op zoek naar rust in zijn leven, wilde geen reder worden, haat de hectiek en het op en neer reizen tussen Hamburg waar zijn gezin woont en Antwerpen waar hij met Anna is. Zijn vrouw Greta is ambitieus en wil de wereld veroveren door in Zuid-Amerika actief te worden. Jos is enerzijds zakenman, anderzijds kunstenaar: hij kan huizen bouwen in elke stijl, maar hij heeft Anna als inspiratiebron nodig om echt mooie dingen te maken. Een mooie vondst is dat hij het ontwerp van zijn huis letterlijk tekent op de huid van Anna. Hij worstelt met het definitieve ontwerp van het huis, maar ook met de relatie die hij met Anna onderhoudt.
Dan is er ook nog de maatschappelijke emancipatie. Arbeiders die een beter loon willen, algemeen stemrecht. Ze worden daarin gevoed door Leon, een kapitaalkrachtige, anarchistische, activistische man. Iedere structuur die de mens belet zich te ontplooien is volgens hem ten dode opgeschreven. Ook hij zoekt vrijheid én heeft zijn eigen geheim.
Van Boxem heeft een fijne, toegankelijke manier van schrijven, schrijft puntgave dialogen. Morgenster is een sprankelende roman. Het is, om met Bascourt te spreken, een ode aan de liefde, een boek “waar het leven doorheen stroomt, zoals het sap van de planten de bloemen doet bloeien.”
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Jan Stoel
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
