Een bereisde schilder en diplomaat met een druk leven

Als je mensen vraagt wat ze weten van de schilder Rubens dan worden zijn vrouwenportretten het meest genoemd. Maar Peter Paul Rubens schilderde ook veel Bijbelse, mythologische en historische taferelen en landschappen en dat alles op een manier die zeer in de smaak viel bij zijn rijke tijdgenoten. Rubens werd in 1577 in Duitsland geboren en stierf in 1640 in Antwerpen. Een groot deel van zijn leven woonde en werkte hij in deze Vlaamse stad. In tegenstelling tot een aantal van zijn tijdgenoten verdiende Rubens een vermogen met zijn schilderijen. Hij was overigens niet alleen schilder maar ook diplomaat. Die laatste functie zorgde ervoor dat hij, na een verblijf van acht jaar in Italië, doorreisde naar Spanje en daar, naast zijn diplomatieke werk, tijdelijk als hofschilder aan de slag ging. In 1608 ging hij terug naar Antwerpen en werd daar stadsschilder en hofschilder van de aartshertogen Albrecht van Oostenrijk en Isabella van Spanje. In latere jaren verblijft hij regelmatig in het buitenland. Hij heeft veel belangrijke opdrachtgevers zoals de Franse koningin Maria de Medici, vrouw van Henri IV.

Net als zijn vader hield Peter Paul Rubens van vrouwen en veel van de vrouwen in zijn leven hebben een stempel gedrukt op zijn leven en werk. Dat begon al toen zijn vader Jan Rubens een verhouding kreeg met Anna van Saksen, de tweede vrouw van Willem van Oranje. Anna werd zwanger en Jan Rubens ging voor twee jaar de gevangenis in en mocht daarna zijn beroep als advocaat lange tijd niet meer uitoefenen. Eenmaal terug in Antwerpen trouwt Peter Paul Rubens met Isabella Brant. Ze krijgen een dochter en twee zoons. De dochter overlijdt op jonge leeftijd. Isabella Brant is een huisvrouw volgens de regels van haar tijd. Ze ging op in het huishouden en hield zich afzijdig van publieke verantwoordelijkheden of functies buiten de deur. Ze is een zorgzame moeder en vrouw. Zij overlijdt in 1626 als gevolg van de pest en haar dood is een slag voor Rubens. Zij hadden een goed huwelijk en hij mist haar zeer.

In 1630, Rubens is dan 53 jaar, hertrouwt hij met zijn 16-jarige nicht Hélène Fourment. Zij is een keurig burgermeisje van eenvoudige komaf. Rubens legt in een brief aan een Franse geleerde uit waarom hij voor Hélène koos en niet voor een vrouw van adel:

‘Maar ik vreesde de hoogmoed, de algemene kwaal van de adel, zeker bij vrouwen. Daarom koos ik een meisje dat niet zou blozen wanneer zij me mijn penselen zag nemen. Om eerlijk te zijn, leek het me hard om de kostbare schat van de vrijheid te verliezen in ruil voor de omhelzingen van een oude vrouw.’

Hélène werd zijn muze. Of zij net zo gelukkig was met het huwelijk als hij is nog maar de vraag. Ze kreeg als jonge echtgenote de zorg over de twee jongens uit Rubens eerste huwelijk. Die waren toen zeventien en eenentwintig. Hélène was een verwende dame en Rubens zag veel door de vingers. Bovendien was hij verliefd op zijn mooie jonge vrouw die in die tijd gezien werd als een grote schoonheid. Rubens heeft haar heel vaak geschilderd in alle mogelijke voorstellingen. Rubens was inmiddels steenrijk en een gewiekst zakenman. Hij had een groot atelier met veel assistenten en veel van zijn schilderijen werden door deze assistenten afgemaakt nadat Rubens de eerste opzet had gedaan.

In De vrouwen van Rubens van Rosine de Dijn leren we de vrouwen in zijn leven kennen en zien we de invloed die ze op hem hadden. Maar we leren Peter Paul Rubens zelf nog veel beter kennen want het boek draait toch vooral om zijn leven en werk. In de tijd waarin Rubens leefde veranderde er veel en het is interessant om over deze ontwikkelingen te lezen. Als Rubens komt te overlijden laat hij ongeveer 1200 schilderijen na en hij kreeg in zijn leven maar liefst 18 kinderen.

Het boek blijft van begin tot eind boeien. Dat komt door het volle en turbulente leven van Rubens maar zeker ook door de plezierige schrijfstijl van Rosine de Dijn. Het boek bevat mooie kleurenfoto's van de belangrijkste schilderijen en eindigt met een tijdlijn, een personenregister en een literatuurlijst. Voor liefhebbers van geschiedenis is dit een geweldig boek.