James Comey is een voorbeeld voor velen

Wie denkt dat Loyaliteit van James Comey een anti-Trump boek is, zal bedrogen uitkomen. Toegegeven, aan het einde van het boek gaan een paar hoofdstukken over de campagne in 2016, de mails van Hillary Clinton en het presidentschap van Trump. Maar dan ben je al een eind over de helft van het boek. Het grootste deel van het boek gaat over zaken die James Comey in zijn lange loopbaan heeft meegemaakt. Het gaat vooral over goed leiderschap en integriteit. Comey beschrijft hoe hij als kind gepest is en hoe hem dat heeft gevormd. Zijn drijfveer om dit boek te schrijven ligt in het feit dat we steeds verder afglijden als het gaat om fundamentele waarden. Liegen, onethisch gedrag en corruptie zijn zaken die steeds vaker ongestraft blijven. Comey zelf is een zeer integer mens die zichzelf bij alle zaken en gebeurtenissen afvraagt of hij het wel goed heeft aangepakt en of het wellicht beter had gekund, of eerlijker en rechtvaardiger. Zelfs dat ene simpele leugentje om bestwil dat hij ooit in zijn leven maakte, zet hij in dit boek alsnog recht.

Een van de gebeurtenissen die hij uitgebreid bespreekt in Loyaliteit is de zaak Martha Stewart. De beroemde kookboekenschrijfster en televisiekok die handelde met voorkennis in aandelen en zodoende fraude pleegde. Comey heeft lang getwijfeld of hij haar zou vervolgen en hoopte dat ze spijt zou betuigen, excuses aan zou bieden en het geld terug zou betalen. In plaats daarvan ontdekte hij dat Stewart gelogen had en dat bleef doen. Daarmee bezegelde zij haar eigen lot en werd uiteindelijk tot 5 maanden cel veroordeeld. De zaak viel niet goed bij haar fans en James Comey kreeg een enorme hoeveelheid haat en kritiek over zich heen.

Interessante zaken passeren de revue. De strijd tegen de maffia en zijn omgang met presidenten. De zwarte en boosaardige humor van president George W. Bush, terwijl ze even later allebei hard konden lachen om een wel leuke grap. Hij vergelijkt het gevoel voor humor van George W. Bush met dat van Obama. Die laatste had ook een scherp gevoel voor humor maar, in tegenstelling tot Bush, was daar nooit een ander het slachtoffer van. Obama lachte met anderen en om zichzelf. Volgens Comey een teken van zelfvertrouwen en leiderschap.

Veel kiezers hebben de rol die James Comey speelde in de verkiezing van Trump niet begrepen en dachten dat hij voor Trump en tegen Clinton was. In de zaak omtrent de mails van Hillary Clinton leek het alsof hij een kant koos, maar het boek maakt heel duidelijk dat dat niet het geval was. James Comey leeft en werkt vanuit een diep gevoel van rechtvaardigheid en integriteit. Hij kan en wil vanuit dat perspectief niet kijken naar een politieke voorkeur of een voorkeur voor personen.

De Amerikaanse politiek en het justitiële apparaat zijn heel anders dan bij ons en dat maakt dat beschreven zaken soms niet helemaal duidelijk zijn. Maar Comey legt veel uit zodat alles goed te volgen is. Ook zijn privéleven en zijn gezin komen uitgebreid aan bod.

Comey eindigt met een ontroerende epiloog waaruit hoop spreekt.

Ja, de huidige president zal op de korte termijn ernstige schade aanrichten. Belangrijke normen en tradities zullen brandschade oplopen. Maar een bosbrand, hoe pijnlijk hij ook kan zijn, brengt ook groei, groei die onmogelijk was voor de brand, toen oude bomen al het licht wegnamen van de planten op de grond. Nog terwijl de vlammen oplaaien, zie ik al nieuw leven: jonge mensen met een nog nooit vertoond engagement, en ook de media, de rechtbanken, universiteiten, non-profitorganisaties en allerlei andere delen van onze samenleving bloeien op.

James Comey laat de lezer heel dichtbij komen. Hij benoemt alles en iedereen met naam en toenaam, en verbergt niets. De manier waarop hij vertelt, zorgt dat je aan de pagina’s gekluisterd blijft. Een diep integer mens waar velen een voorbeeld aan zouden moeten nemen. En wie weet ooit nog eens president van de Verenigde Staten? Je kunt er alleen maar van dromen.