De dood als uitlaatklep

Na haar vertrek bij de nationale radio-omroep moest creatieve duizendpoot Barbara Rottiers dit pseudo-autobiografische ‘prentenboek voor volwassenen’ uit haar systeem. Ze rekent erin af met haar onopvallende jeugd, waarin een dode poes, het snoepen van knikkers en een crush op Paul McCartney enkele gedenkwaardige momenten waren om met de lezer te delen. Stoer in het stoffige, alledaagse leven: dat kan ook, zegt dit boekje, dat het gewone leven viert.

Rottiers stond op de VRT bekend als eigenzinnig en experimenteel radiomaakster. Toen ze op Radio 1 haar ding niet meer kon doen, stapte ze na 17 jaar op om op allerlei manieren creatief bezig te blijven: in Afrikaanse verhalen en kunst, in voorlezen, in een webdocu over veerkracht en dus ook in een geïllustreerd jeugdverhaal. Geen verhaal voor de jeugd, maar over een jeugd. Die lijkt op de hare (onopvallend gezin – vader/bankier, moeder/verpleegster, klein broertje – in een opvallende straat in Bornem), maar met de nodige dichterlijke vrijheid.

Een ‘graphic novel’ is het boek niet echt, zoals de achterflap wel vermeldt. Daar zijn de anekdotes te… nou ja, anekdotisch voor. Het drama van een doodgewone jeugd is fragmentarisch, en het is niet altijd duidelijk welk belang elke anekdote heeft. Toch is het boek niet zonder rode draad. Van begin tot eind – met daartussen haar jeugd – is het een fantasie over haar ideale dood. Niet dat de schrijfster een doodswens heeft, want de geprikte sterfdatum (Driekoningen: ideaal, zo na de feestdagen: iedereen heeft nog een lege agenda) ligt in ‘een jaar hier nog héél ver vandaan’. De dood is echter een mooie gelegenheid om zowel haar rebelse aard als haar kijk op het leven een uitlaatklep te geven. (De ‘dood-gewone’ jeugd krijgt zo wel een andere laag – het is wel duidelijk dat de auteur graag wat taboedoorbrekend de dood als iets gewoons zou willen behandelen.)

De Barbara van het boek spaart zichzelf noch haar naasten, die met al hun kleine en onvolmaakte kantjes te kijk worden gezet. Maar ook in het kleine schuilt het schone: de dood – alweer – van haar vader bijvoorbeeld, werkend in de tuin en genietend van een nest jonge merels. Of de omgekeerd gedekte tafel: na Jan Steen stelt Barbara Rottiers nieuwe normen in het huishouden!

Haar sterffantasieën – waarbij de wakende familieleden hun geduld verbijten met friet, Chinees en pizza – illustreren hoe je zelfs in je heengaan iets glorieus van je leven (en dood) kunt maken. Als het boekje iets meegeeft, is het dat: zelfs in een leven vol middelmaat en tegenslag kun je er wat van maken, al was het maar in je fantasie. ‘Drama’ in de zin van ‘theatraal’ dus.

En heeft Rottiers er iets van gemaakt? Van haar boekje dan. De illustraties zijn alvast niet geweldig, maar zeker niet slecht: expressief, kleurrijk, druk en to the point. Ze wisselt kleine tot grote tekeningen af met veel tot weinig tekst, gelardeerd met enkele authentieke kiekjes uit haar jeugd, wat heel diverse en verrassende pagina’s oplevert. Met een goed gevoel voor timing combineert ze tekst en tekeningen tot een effectief geheel. In haar taalgebruik is de auteur al net zo uitbundig als in haar tekeningen, op het ronkende, bombastische af soms, wat niet altijd even vlot leest. Zijn sommige anekdotes eerder banaal, dan slaagt de auteur er toch ook in te ontroeren, bij bijvoorbeeld de dood van haar vader en de daaropvolgende ontreddering in het gezin. Grappig (op tragikomische manier) zijn ook sommige passages, bijvoorbeeld in het interessante interpunctiegebruik van haar sms-ende moeder of haar eigen famous last words.

Ongetwijfeld kan Barbara Rottiers op deze manier nog enkele gelijkaardige dramatische boekjes vullen over haar tienerjaren, haar liefdesleven of zelfs haar ambtenarenbestaan op de staatsomroep. De boodschap zal echter steeds dezelfde zijn.