Mensen zonder verleden of identiteit
De titel van deze dystopische roman is eigenlijk de hoofdletter J met twee streepjes erdoor, zoals een €, maar monetair is-ie allerminst bedoeld. Kevern Cohen erfde van zijn vader de vreemde gewoonte om bij elk uitgesproken woord dat met de letter j begint twee vingers over zijn lippen te leggen, van Sammy Davis Junior tot Jezus. Vandaar de titel. Die kun je echter ook anders lezen als je weet dat auteur Howard Jacobson in zijn vorige boeken – vooral in het met de Man Booker Prize bekroonde De Finklerkwestie (2010) over antisemitisme – nogal eens hetzelfde thema bespeelt. Rara welke bevolkingsgroep er dus in deze titel (liefst twee keer) uitgewist wordt?
Hoewel alle personages namen dragen als Cohen, Nussbaum, Solomons, Grossman en Gutkind komen de woorden ‘Jood’ of ‘Joods’ niet één keer in het boek voor. Ook geen synagoges, koosjer eten of sabbats. Na een onbestemde wereldwijde Holocaust-achtige catastrofe – waarnaar zowel uit respect voor het taboe als enigszins ongelovig verwezen wordt als WAT ER WAS GEBEURD, INDIEN HET WAS GEBEURD - en het opgelegde voornemen het verleden te vergeten, hebben de bewoners van deze geografisch niet nader bepaalde en herdoopte locaties ook nieuwe, Keltisch-Joods klinkende namen moeten aannemen. (Een revanche-knipoog van Jacobson: een wereld met alleen maar Joden, een nachtmerrie voor antisemitisten!) Door zijn roman in de (evenmin nader bepaalde) toekomst te laten spelen, is natuurlijk elke vermelding van het te vergeten ‘verleden’ een verwijzing naar ons heden. Zoals elke goede futuristische vertelling eigenlijk over het hier en nu gaat. Waarmee J meteen een waarschuwing is voor de lezer het niet zo ver te laten komen. Nee, niet dat de hele wereld Joods wordt. Maar dat we in een wereld verzeilen waarin het verleden uitgewist wordt, waarin geweld zo dagelijks wordt – enkele moorden in het boek worden gewoon niet opgelost: heel ongewoon zo’n los eindje in een roman aan te treffen – en waarin een onheilspellende gelatenheid heerst, niet enkel in de overwegend romantische muziek- of literatuurvoorkeuren, maar ook in menselijke relaties.
Houtdraaier Kevern houdt echter van jazz en vertoont obsessief-compulsief gedrag: bij het verlaten van zijn huis legt hij altijd een kreukel in de loper om binnendringers op te sporen – wat hij dan ook nog eens door de brievenbusklep checkt en dubbelcheckt alvorens echt weg te gaan. Hij leeft van de toeristenindustrie. Dat klinkt vredig, maar is toch onderhuids grimmig: hij verkoopt nauwelijks iets en wat er aantrekkelijk is aan Port Reuben op de klippen is ook nergens duidelijk. Kevern maakt kennis met Aillinn, ingeweken in het dorp. Ze worden verliefd en vormen een koppel. Gaandeweg wordt hen en de lezer echter duidelijker dat ze geobserveerd worden en dat de manier waarop zij aan elkaar gekoppeld werden niet zo toevallig was: hun liefdessprookje dient een hoger doel. Wanneer zij zwanger wordt, is voor Kevern de maat vol.
Jacobson, die af en toe zijwegen inslaat met de nevenpersonages, blijft bewust extreem vaag – niet enkel over wat er gebeurd is of waar een en ander gebeurt – maar ook over de motieven en redenen die de personages in J bewegen. Hij maakt het de lezer ook niet gemakkelijk met flashbacks en een ontoegankelijke stijl met lange volzinnen die je soms twee keer moet lezen. De plot – INDIEN DIE ER IS – is ondergeschikt aan de sfeer, de paranoia, de zoektocht naar identiteit en de behoefte aan slechte voorbeelden waarvan we moeten leren. De zwarte humor waarmee Jacobson naam maakte, is in zijn dertiende roman zo goed als afwezig. Of ze moest schuilen in beelden als een kat die met haar baasje de keel is doorgesneden. Een donker en pessimistisch boek is J geworden, wat alleen maar het waarschuwende effect ervan versterkt: of we nu jagende wolven of geduldige tarantula’s zijn, we leggen het af tegen elkaar wanneer we onszelf verloochenen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Koen Driessens
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
