Mensen als beesten

‘Dankzij’ de vluchtelingencrisis en hun dystopische De ontelbaren  is het Vlaamse schrijversduo Elvis Peeters-Nicole Van Bael, publicerend onder zijn naam, onlangs zeer onder de aandacht gekomen met hun profetische blik op de Europa overspoelende migrantenkwestie. Op dat niveau gelezen doet hun nieuwste boek Jacht  een duit in hetzelfde zakje. Net zoals oorspronkelijke bewoners en vluchtelingen met elkaar moeten leren leven, staan in de roman staan twee soorten personages, inheems en inwijkeling, tegenover elkaar: mensen en beesten. Aan de kant van de mensen zijn er de amateur-jager en besparingsslachtoffer Erik, zijn overbuurvrouw Karla en haar buurvrouw Josee, aan de kant van de dieren zijn er de jonge vos, het paard en de rottweiler, naast de soortgenoten uit hun omgeving. Meer dan aanvankelijk lijkt, hebben alle personages (soms onbewust) een band met elkaar en vormen ze een poging tot samenleving.

Waarbij communicatie tussen mens en dier minder onmogelijk is dan bij de diersoorten onderling: vos en paard begrijpen elkaar moeizaam met hoofd- en wijsgebaren, hond en vrouw begrijpen elkaar in blik en aanraking, paard en man praten zelfs gewoon met elkaar. Waarbij de positie van de naar de stad gekomen dieren omstreden is: de paarden wordt verweten banen over te nemen van menselijke chauffeurs, de holen gravende vossen ondermijnen – letterlijk – de stad. Waarbij intersoortelijke contacten echter taboe zijn: de verliefde rottweiler brengt zichzelf, rechtop lopend en gekleed in een mooie jas, onder de aandacht van Karla, die hem in huis en in bed haalt. Waarbij telkens de vraag rijst: wie is hier nu eigenlijk de mens en wie is het beest? Wie gedraagt zich menselijk en wie beestachtig? En is een echte samenleving mogelijk of maken we die bij voorbaat kapot door onze verschillen en vooroordelen?

In dit morele vraagstuk bewegen de hoofdpersonages. De onnadenkende Erik moordt, als jager, een hertengezin uit, de achterbakse Josee beloert haar buren en Karla wordt verteerd door schuldgevoel omdat zij de willekeurige lijst af te vloeien werknemers samenstelde. Het paard is weggelopen na een ongeluk en elders op zoek naar hernieuwde waardigheid en een nieuw leven, de vos zoekt in de stad naar erkenning en succes en de hond naar echte liefde. In het zich laten gaan in hun driften zijn mensen soms beesten. En de ‘anderen’ zijn anders dan mensen hen zien. Verschillen zijn er, maar inwisselbare gelijkenissen nog veel meer.

Een letterlijke lezing van dit boek doet natuurlijk vreemd aan voor de lezer. Een ervaring die nog vreemder wordt omdat er eigenlijk heel alledaagse gebeurtenissen in een doodgewone omgeving beschreven worden: de omgang van mensen (en beesten) met elkaar, hun emotionele reacties op conflicten, de gevolgen van handelingen. Het verschil wordt echter gemaakt door de personages, die de lezer confronteren met zijn kijk op de mens. Met als lakmoesproef: ziet hij de beesten op den duur nog als beesten?

Jacht  is toegankelijk geschreven en erg direct in stijl. De actie en de dialogen zijn duidelijk, de personages helder in hun motieven. De auteurs houden zich op de vlakte: ze oordelen noch veroordelen. Dat wordt aan de lezer overgelaten. Ook zijn er geen conclusies te trekken. Behalve misschien dat de kleine lieden, van welke soort ze ook zijn, altijd de prijs betalen van de jacht naar succes, naar erkenning, naar liefde of het behoud van een baan. En dan meestal nog door het toedoen van hun soortgenoten – mens óf beest. Impliciet schetst Elvis Peeters dus een somber beeld van de moeizaam functionerende samenleving, zonder veel uitzicht op verbetering. Het maakt dit vlotte boek geen pretje om te lezen, maar dat is het leven nu eenmaal ook niet.