Ont-cijferen

Sanne Blauw (1986) is correspondent ontcijferen voor De Correspondent en schrijfster van Het bestverkochte boek ooit (met deze titel). Ze studeerde econometrie en promoveerde in 2014 bij de Erasmus School of Economics. Voor haar proefschrift Well-to-do or doing well deed ze onderzoek naar geluk, inkomensongelijkheid en vertrouwen. Maar bij haar onderzoek sloeg de twijfel toe; kan je geluk wel uitdrukken in een cijfer? Die vraag werd de basis van haar journalistieke carrière.  

Het bestverkocht boek ooit (met deze titel) gaat over cijfers en dan met name de invloed van cijfers op onze samenleving. Cijfers bepalen hoe ons leven eruitziet. Het doel van dit boek om ons lezers in te laten zien hoe cijfers werken: Wat gaat er goed, wat gaat er fout en wie zijn de mensen die cijfers op de wereld zetten?  

Sanne Blauw heeft ervoor gekozen om haar boek uit te geven als boek, ebook en als luisterboek. Deze recensie is gebaseerd op het luisterboek, dat door Sanne Blauw zelf is ingesproken. De stem is prettig om naar te luisteren en elk hoofdstuk wordt ingeleid met een ontspannen stukje muziek. Het voordeel van een luisterboek dat is ingesproken door de auteur zelf, is de nadruk die ze legt op wat van belang is. Een nadeel is dat de  luisteraar niet even snel kan terug bladeren naar eerder genoemde informatie. Het is dan ook niet gek dat aan het einde van het boek wordt verwezen naar het boek als naslagwerk.  

Het boek heeft een inleiding, een voorwoord, zes hoofdstukken waarin alle informatie over cijfers uiteen wordt gezet aan de hand van geschiedenis, onderzoeken en hun uitkomsten, een nawoord en tot slot een checklist waarmee cijfermisbruik is te herkennen.  

Blauw vertelt in het voorwoord dat ze zich tijdens haar promotie onderzoek begon te realiseren hoe nauw de uitslag van een onderzoek samenhangt met de onderzoeker en dat cijfers niet objectief zijn. Ze bedacht dat cijfers best wat minder belangrijk mochten worden in onze samenleving. Haar werk als correspondent ontcijferen voor De Correspondent gaf haar die kans. Het werd tijd voor ont-cijferen. Er gaat namelijk nogal wat mis met cijfers: slechte peilingen, wankel wetenschappelijk onderzoek en misleidende grafieken. En de invloed van cijfers wordt alleen maar sterker, mede door het gebruik van algoritmes bij overheid en in het bedrijfsleven.  

In de hoofdstukken een tot en met zes legt Blauw uit hoe de invloed van cijfers zo groot is geworden en wat er mis is (gegaan). Ze begint met een stuk geschiedenis, waar Florence Nightingale een grote rol speelt. Zij bracht de slechte omstandigheden van de ziekenhuizen onder de aandacht bij de regering aan de hand van: grafieken! Het is slechts de inleiding naar de wijze waarop cijfers steeds belangrijker werden.  

Het standaardiseren, verzamelen en analyseren zijn de basis voor onderzoeken en vooral bij de laatste twee kan er al een hoop misgaan. De fouten die kunnen worden gemaakt worden uitgelegd aan de hand van onderzoeken die in het verleden zijn gedaan en die, hoewel inmiddels bekend is dat ze niet kloppen, steeds weer de kop opsteken. Ze vertelt over een fout IQ onderzoek, een grimmig seksonderzoek en macht van de tabaksindustrie. En tot slot legt ze uit wat het gebruik van algoritmes betekent voor de toekomst en hoe wij als mens in elkaar zitten in reacties op cijfers. De wijze waarop is helder en boeiend, en door de afwisseling tussen voorbeelden en uitleg is de informatie duidelijk en goed te begrijpen.  

Na het lezen van Het bestverkochte boek ooit (met deze titel) realiseert de lezer zich dat achter alle cijfers die worden gepresenteerd een hoop schuil kan gaan. Cijfers zijn niet objectief en zeker geen excuus om niet meer zelf na te denken. Dit boek maakt op heldere en vlotte wijze het gebruik en misbruik van cijfers duidelijk en inzichtelijk en met de gegeven checklist in gedachten zal elk bericht over cijfers op de juiste wijze kunnen worden geïnterpreteerd.