Een allesbehalve alledaags boek over alledaagse dingen

Een vader die ook opa is, een zoon die ook vader is, een dochter die ook moeder is, dat zijn de drie spilfiguren waarrond De papaclausule draait, en zo worden ze ook doorheen het boek genoemd. Voornamen krijgen ze niet. De eerste is de vader van de andere twee en hij woont in Italië. Af en toe reist hij af naar Zweden om zijn kinderen op te zoeken. Als hij vijf maanden en in de twintig dagen weggebleven is, kunnen de kinderen zijn aankomst verwachten, en altijd is hij daar voor er zes maanden verstreken zijn. Hij verblijft dan in het kantoor van de zoon waar ook gewoond kan worden. Dat is de papaclausule die vader en zoon zeventien jaar geleden afsloten. Bij zoon of dochter thuis is hij niet welkom. Daarvoor was hij te weinig aanwezig toen de kinderen jong waren en hem nodig hadden. De vader begrijpt dat niet. Minstens een keer binnen de drie jaar je kinderen bezoeken, dat is toch niet weinig? De zoon, een perfectionist in het kwadraat, zit met zijn leven wat op een dood spoor. Hij wil er wél zijn voor zijn kinderen maar drijft dit te ver door. Nu zijn vader er weer is, wil hij na zeventien jaar eindelijk van die papaclausule af. Hij wil dat zijn vader in het vervolg elders overnachting boekt, maar dat uitgelegd krijgen is zo eenvoudig niet. En de dochter, zij is ongewenst zwanger van haar veel te jonge vriend-die-geen-vaste-relatie-is en heeft wel betere dingen te doen dan met haar vader afspreken.

Jonas Hassen Khemiri (1978) begon zijn schrijverscarrière in 2003 meteen met een megabestseller. Ett öga rött werd het best verkochte Zweedse boek van dat jaar over alle categorieën heen. Daarna volgde gemiddeld om de drie jaar een nieuw boek en altijd was het een schot in de roos. De meeste van zijn boeken zijn ook vertaald. Voor Khemiri’s nieuwste, De papaclausule, nam Janny Middelbeek-Oortgiesen die vertaling op zich.

De vader is tien dagen aanwezig en dat zijn precies de tien dagen gedurende dewelke het boek loopt, een hoofdstuk per dag. De schrijver laat in elk hoofdstuk meerdere personages aan bod komen en beschrijft de visies van ieder van hen op de gebeurtenissen. Meestal loopt alles chronologisch, maar soms laat Khemiri dezelfde gebeurtenis ook tweemaal na elkaar spelen, bekeken vanuit het gezichtspunt van een ander personage. Op grappige wijze vormt zich zo een familiekroniek. De drie hoofdpersonages hebben allen zo hun problemen, en dragen ook een goed gevuld rugzakje aan pijnlijke momenten uit het verleden met zich mee. Zelfs de vader draagt er een, ook al is hij zich meestal van geen kwaad bewust. De drie komen soms wat dichter bij elkaar, om dan weer afstand te nemen.

Khemiri’s weergave van hoe een nacht verloopt met een slecht slapende één- en vierjarige is een van de hoogtepunten van het boek, aangevuld met enkele geweldige tafelmomenten met dezelfde kinderen. Hilarisch, vooral voor ouders die deze fase al voorbij zijn, want de wanhoop van een ouder die even een time-out nodig heeft om te voorkomen dat hij zijn kinderen eigenhandig de nek omdraait, spat van het papier af. Zo zijn er nog heel wat momenten in het boek, met humor slechts als middel om lastige fases in een leven of een relatie te beschrijven. Komisch wordt af en toe tragikomisch. Simpliciteit en slapstick maskeren vaak subtiele diepgang.

No way dat je dit boek tussendoor even weglegt om wat dringends te gaan doen. Khemiri weet hoe hij woorden moet gebruiken om zijn lezers genadeloos aan een boek vast te lijmen. Hoogdravende woorden of ingewikkelde constructies heeft hij hiervoor niet nodig. Het tegendeel is waar. Hij schrijft direct, gebruikt eenvoudige taal, en vertelt over hoe alledaagse dingen mensen toch grondig kunnen dooreenschudden. Dat blijkt genoeg om je te hypnotiseren. Eenvoud siert.