Een roadtrip door ruimte, tijd en emotie

Een naamloze filmmaker kwam ooit in het bezit van een Claudespiegel. Hiermee kan men een wijds panorama toch op kleine oppervlakte zien, met geïdealiseerde kleuren bovendien. De spiegel dankt zijn naam aan de achttiende-eeuwse schilder Claude (Lorrain). Claude wist landschappen te schilderen die andere schilders niet konden nabootsen, tenzij met behulp van deze spiegel. De spiegel belandt enigszins vergeten in een lade, maar als de filmmaker decennia later te maken krijgt met een steeds meer vernauwend blikveld als gevolg van een oogkwaal, wordt de spiegel heel belangrijk, want deze doet precies wat zijn ogen niet meer kunnen. De filmmaker is al langer geïntrigeerd door Claude maar nu hij zijn zicht dreigt te verliezen, besluit hij de landschappen die Claude schilderde, met de Claudespiegel te gaan bekijken. Dit leidt hem doorheen Europa, maar vooral naar Italië en Engeland.

De reis is echter niet alleen een roadtrip met Claude als rode draad. Hij is wel de basis, een onzichtbare krijtlijn waarlangs het boek zich verder ontspint, met landschappen die beschreven worden naar de geest van Bradshaw’s Continental Railway Guide. Maar er is zoveel meer. Overal waar de filmmaker komt, heeft hij bijzondere ontmoetingen met personen die iets met het leven van Claude te maken hebben, waarover dan gedetailleerd en levendig verteld wordt. De schilderijen in kwestie worden inhoudelijk en historisch besproken en het leven van Claude en van een aantal tijdsgenoten, zoals Nicolas Poussin, wordt op die manier stelselmatig blootgelegd. Daarnaast vergen de eigen lichamelijke en emotionele beslommeringen van de filmmaker, zoals een onverwerkt verleden vol verloren vriendschappen en liefdes, heel wat van hem waardoor het boek verrijkt wordt met heel veel nostalgische en licht filosofische bespiegelingen.

Peter Delpeut (1956) is zelf filmmaker en gezien het beroep van de hoofdrolspeler kan het haast niet anders of de auteur heeft een deel van zichzelf in dit personage gestoken. De details waarmee de levens van Claude en anderen uit de doeken gedaan worden, en waarmee de schilderijen vergeleken worden met het werkelijke landschap anno nu, kan men niet absorberen zonder een grondige studie ter plaatse. Delpeut bevestigt dit ook onrechtstreeks als de filmmaker in het boek een keer meedeelt dat hij wandelt langs weggetjes waar het Google Street Viewpoppetje niet bij is geraakt. Eigen foto’s vergroten de indruk van authenticiteit. En net als het hoofdpersonage kan Delpeut zich wel eens verliezen in kijken naar schilderijen of de omgeving. Het boek is misschien stukken autobiografischer dan het lijkt.

In het zwart van de spiegel biedt de lezer veel. Veel bladzijden, veel thema’s, veel diepgang, en nog veel van een aantal andere dingen, prachtig geschreven, vlotjes meanderend tussen geschiedschrijving, biografie en overdenking. Erg melancholisch en nostalgisch ook. Soms biedt het de lezer echter ook te weinig. De landschapsbeschrijvingen zijn vaak moeilijk voor ogen te brengen. Hoe vraag je iemand die nooit een berg zag om zich een berg in te beelden? Hier is het net zo. Analyses van schilderijen zijn bovendien niet altijd makkelijk te volgen omdat niet noodzakelijk vermeld staat welk schilderij bedoeld wordt. Als er genoeg informatie voorhanden is, kan je gaan internetten om een schilderij of een plaats op te zoeken. Als dat lukt, opent de tekst zich als een extra dimensie voor je. Lukt dat niet, dan lees je een beetje zoals de filmmaker naar de wereld kijkt: met een vernauwd blikveld, fragmenten samenvoegend, aanvoelend dat je het gehele plaatje niet vat. Waar het uiteindelijk op neerkomt, is dat de lezer gevraagd wordt om zelf ook een deel van het werk te doen. Dit boek lees je niet zonder laptop met daarop talloze tabbladen open naar meerdere Wikipedia-pagina’s, naar Google Street View, en naar diverse websites waarop de complete werken van schilders kunnen bekeken worden. Wie daar geen zin in heeft, leest beter een ander boek. Nooit eerder was lezen zo interactief als met dit boek.