Originele en zorgvuldig vormgegeven visie op slavenhandel

Anno 1687 wordt een dorpje in het Denkyira koninkrijk (nu onderdeel van Ghana) overvallen door slavenhandelaars. Op een moeder en haar baby na ontsnapt niemand en allen worden ze gevangengenomen om als slaaf verkocht te worden. In deze regio is onder andere de West-Indische Compagnie actief. Er bestaat een broos bestand tussen onder andere Hollanders, Zeeuwen, Brandenburgers en Engelsen dat bepaalt wie waar slaven mag halen en verkopen. Maar iedereen sjoemelt. Naties bedriegen elkaar, slavenhandelaars bedriegen elkaar, en ondergeschikten op de slavenschepen proberen met illegale praktijken wat bij te verdienen. In dit kluwen bewegen zich enkele vooraanstaande handelaars die enerzijds hun eigen positie proberen veilig te stellen of te verbeteren, en anderzijds ook niet meteen het bestand willen doorbreken. Door de illegaal gevangen slaven komt dat alles op de helling te staan...

John Meilink (1961) schreef nooit eerder fictie. Aan Kroesvee werkte hij zes jaar, en het boek zal uiteindelijk uitmonden in een trilogie met als serienaam Zonen van Jafeth. Meilinks doel is om de slavenhandel te belichten vanuit een weinig gebruikt perspectief: dat van de handelaar. Uniek, want hij is niet het slachtoffer en bekeek slaven louter als handelswaar: kroesvee. Met behulp van fictieve en reële personages probeert de auteur hierin inzicht te verwerven.

Enkele dingen die meteen opvallen aan het boek zijn de mooie vormgeving en de lelijke cover die daar haaks opstaat. Deze laatste laat niet vermoeden wat dit boek inhoudt en dat is jammer, want het risico bestaat dat liefhebbers van deze tijdsperiode het boek over het hoofd zien. Dat wordt echter ruimschoots goedgemaakt door de opmaak binnenin, en zeker door de mooie pseudo-pentekeningen die op heel wat plaatsen in het boek verwerkt zijn. Let op het voorvoegsel pseudo, want de tekeningen zijn digitaal bewerkte fragmenten van voornamelijk olieverfschilderijen. Op www.kroesvee.nl zijn enkele voorbeelden van voor en na te vinden en deze tonen aan waarom een eervolle vermelding voor de bewerker hier gepast is.

Elk hoofdstuk is voorzien van een inleidend citaat, zoals uit Bijbel of Koran, of uit een brief die door iemand van de WIC werkelijk geschreven is geweest. Zo leert men verrassend genoeg dat de Bijbel slavernij goedkeurt. De meeste hoofdstukken volgen elkaar chronologisch op, maar een klein aantal terugblikken vertelt de lezer ook hoe enkele hoofdpersonages als Hollands jongetje uiteindelijk in de slavenhandel terechtkwamen. Leuke intermezzo’s zijn dit waarin nog het meest van al Meilinks talent voor fictief schrijven doorsijpelt.

De auteur beschrijft de authentieke achtergrond en waargebeurde feiten, aangevuld met fictieve gebeurtenissen en dito personages. Zijn zinnen zijn erg kort en gekapt, wat enigszins gejaagd en zenuwachtig overkomt. Meilink hanteert geen literaire of uitvoerige schrijfstijl. Het is aanvankelijk wat lastig lezen zo, want de nadruk ligt voornamelijk op een losse opeenvolging van korte gebeurtenissen waarin het verhandelen centraal staat; de uitwerking van de personages laat bij aanvang nogal te wensen over. Meilink mist zichtbaar nog ervaring als dynamisch verhalenverteller. Maar het went, waarna personages langzamerhand meer eigenheid gaan vertonen en wat hen drijft betekenis krijgt. Het duurt toch al snel tot voorbij het eerste kwart vooraleer het verhaal minder stroef wordt en de personages aan vertrouwdheid winnen. Even volhouden is de boodschap.

Het veelvuldig gebruikte jargon maakt bepaalde scènes lastig om volgen. Er zit een uitgebreide woordenlijst achteraan het boek, maar het heen- en weerbladeren is vervelend, en geregeld zijn woorden ook helemaal niet in de lijst opgenomen. Voor enkele begrippen werd een voetnoot gebruikt (waaronder een verwijzing naar een kaartje dat we nergens in het boek terugvonden). Consequent voetnoten overal was in dit geval wellicht handiger geweest zodat de lezer niet wordt opgehouden en in het verhaal blijft.

Het eerste deel van deze trilogie is een volledig afgewerkt verhaal. Meilink toont zich een gedegen speurder die een grote keur aan bronmateriaal onderzocht, en zorgvuldig weergegeven heeft. Die enkele aangehaalde minpuntjes zijn daarom makkelijk te vergeven. Deze aparte visie op de slavenhandel is erg boeiend geworden.