Opnieuw een aanwinst in de Japin-reeks

Arthur Japin (Haarlem, 1956) brak in 2004 door met Een schitterend gebrek, waarvoor hij de Libris Literatuur Prijs ontving. Behalve romans schrijft hij ook filmscenario’s en is hij acteur.

De gevleugelde is een roman over de Braziliaanse luchtvaartpionier Alberto Santos-Dumont, die eind 19de eeuw heeft geleefd. Het verhaal begint in 1932, vlak na de omstreden dood van Santos- Dumont, wanneer de lijkarts, met de opdracht het lichaam te balsemen, in een opwelling het hart uit het lichaam snijdt en het op sterk water zet. Hij wil hiermee voorkomen dat het in handen valt van dictator Vargas. Dit uiterst theatrale gebaar, goed passend binnen een Latijnse cultuur, zorgt voor een continu gezeul met het hart van Santos-Dumont door het verhaal heen. De zoektocht van de onverwachte erfgename Berthe en haar moeder naar de ware toedracht van de dood van Santos-Dumont, doet stof opwaaien.

Alberto Santos-Dumont groeit op in de donkere binnenlanden van Brazilië, met zijn vader met Franse wortels, zijn Portugese moeder en meerdere broers. Alberto is een erg gevoelige jongen; hij heeft moeite met het typisch Braziliaanse machismo en aardt lastig tussen mensen. Die beklemming wordt prachtig neergezet door Japin. "Zo heeft hij altijd het meeste van mensen gehouden. Hun zindering te voelen zonder hun zwaarte. Te weten dat die er is, al die energie die ze vragen en opwekken, maar ver genoeg bij hem vandaan om er geen schok van op te lopen."

Gefascineerd door de boeken van Jules Verne, besluit de jonge Alberto ooit te willen kunnen vliegen om los te komen van het aardse waar hij zich toch maar ongemakkelijk voelt. Zijn ontzetting is groot als blijkt dat de boeken van Verne op complete fantasie berusten, maar hij besluit zich niet te laten ontmoedigen. Op zijn achttiende wordt hij door zijn vader naar het wereldse Parijs gestuurd, waar hij, levend te midden van de Parijse fine fleur, zijn droom zal verwezenlijken. Hij begint met het ontwerpen van luchtballonnen, zeppelins en andere vliegmachines en wordt daarmee een van ‘s werelds eerste luchtvaartpioniers, geholpen door mecanicien Albert. De twee bijna-naamgenoten ontwikkelen een zeer speciale relatie, niet gehinderd door hun verschil in sociale klasse. Samen bouwen ze gepassioneerd aan de vaartuigen, die altijd worden uitgetest door Alberto met vaak bijna fatale gevolgen. Als bij terugkomst in Brazilië blijkt dat dictator Vargas zijn uitvinding als oorlogswapen inzet, is Santos-Dumont totaal ontgoocheld.

De roman gaat over het volgen van dromen, de kracht van creativiteit en over niet toegestane verlangens. Het is duidelijk dat de auteur zich goed heeft kunnen identificeren met Santos-Dumont, de buitenstaander. Het gezwollen taalgebruik doet af en toe af aan het fraaie negentiende-eeuwse plaatje dat Japin schetst, maakt het wat potsierlijk. In tegenstelling tot zijn andere historische romans zoals Een schitterend gebrek, De zwarte met het witte hart en De overgave, zijn de personages bovendien minder goed uitgewerkt. Toch is ook De gevleugelde weer een aanwinst in de Japin-reeks van historische romans.