Het leven zonder filter

Aantekeningen van een vieze oude man, geschreven door de zeer productieve Amerikaanse schrijver Henry Charles Bukowski (1920-1994), is eerlijk en grof tegelijk. Met een blik, glas, of fles alcohol in zijn mik produceerde deze man talloze gedichten, columns en korte verhalen die onder andere in dit boek gebundeld staan. Aantekeningen van een vieze oude man is geen recent boek, de verhalen dateren uit de jaren zestig van de vorige eeuw en werden voor het eerst gepubliceerd in underground bladen als Open City en L.A. Free Press.

De schrijver en de boeken. Bukowski is een notoir schrijver, sommigen stellen dat hij een cultstatus heeft bereikt met de standaard thema’s die aan de basis liggen van al zijn werk. Het hoofdpersonage, Hank, Henry, soms Bukowski en soms Chinaski, drinkt, naait, gaat naar de paardenraces, heeft uitzichtloze baantjes, wint en verliest liefdes en dat in veelvoud. De openheid van de hoofdpersoon die zonder sociale filter of zelfbescherming beschrijft wat hij meemaakt maakt Bukowski tot een authentiek schrijver.

Vanaf de eerste pagina zuigt Bukowski je mee in zijn wereld en door zijn woordkeuze lijkt er bijna geen afstand tussen het geschrevene en de lezer te bestaan. Samen met de hoofdpersonen ontmoet je enorm dikke prostituees, vecht je met andere dronkenlappen in de kroeg, verafschuw je gewone burgers, gewone levens en verschoppelingen in de samenleving. Je zwerft in de kou door Amerika van logement naar logement, je hoopt op een publicatie ergens in een tijdschrift en je verwondert je over vrouwen, de liefde en het leven. Het onvermogen van de hoofdpersonages om een gewoon leven te leiden is zowel ontluisterend als beklemmend. Het is een eerlijk boek dat naast grof soms opvallend gevoelig en subtiel kan zijn. De documentaire Born into this (2003) van regisseur John Dullaghan gaat over het leven van de schrijver en de lezer van zijn werk zal de verhalen die Bukowski op camera vertelt herkennen uit zijn boeken, een auteur die de lezers zo dichtbij laat komen, soms letterlijk, dat is bijzonder te noemen.

Ondanks het feit dat Bukowski schrijft met een bevrijdende pen, verschillen sommige stukken in Aantekeningen van een vieze oude man van kwaliteit. Sommige verhalen zijn verontrustend en lezen als een grote alcoholwaan, in andere stukken neemt Bukowski een meta perspectief in en predikt hij over de wereld en slaat daarin soms de plank een beetje mis. Dergelijke stukken zijn lastig te plaatsen tussen andere, meer gevoelige proza en poëzie waar hoop en verlangen uit spreekt.

Al met al is de wisselende kwaliteit typerend voor het werk van Bukowski, die in alles wat hij doet en schrijft buiten de regels en gestelde kaders treedt. De kwaliteit van enkele verhalen is echter ondergeschikt aan het grote geheel. Bukowski neemt je mee in een wereld die voor velen onzichtbaar zal blijven en dat maakt het ook geweldig. Wellicht is het werk van Bukowski, of ‘Buk’, niet voor iedereen weggelegd en misschien hoeft dat ook niet. Het valt te betwijfelen of hij geïnteresseerd zou zijn in de mening van een lezer, of een recensent wat dat betreft, maar oordeel vooral zelf.