100 jaar ouder dan mezelf en vol leven...

Ik moet dringend iets over Anna Karenina neerschrijven, anders verglijdt het boek toch te veel naar de achtergrond…

Mijn leesgeschiedenis zegt dat ik ongeveer een maand over het hele boek heb gedaan. (Goodreads) Niet slecht, denk ik, als je bedenkt dat ik er nog een aantal dunnere boekjes tussen heb genomen natuurlijk en dit boek bijna 1000 p. telt. De datum van verschijnen van dit boek zal ik ook altijd met me meedragen: namelijk 100 jaar voor mijn eigen geboortejaar, in 1877.

In dit monumentaal klassieke werk schrijft Lev Tolstoj over twee liefdesgeschiedenissen, ten eerste die van Anna Karenina en haar driehoeksverhouding met haar man en haar geliefde, en ten tweede over Konstantin Levin, die ook twijfels over de liefde koestert maar er langzamer in groeit en het dramatische kan afhouden in zijn huwelijksleven. Tegen de achtergrond van het Rusland van eind 19de – begin 20ste eeuw leer je deze personages en hun geliefden kennen, leef je met hen mee, en krijg je tevens heel wat beschouwingen over de sociaal-economische Russische geschiedenis van die periode mee. Het gebruik van de antithese of de spiegeling en contrasten tussen de verschillende koppels komt ook duidelijk in dit werk naar voor. Eigenlijk lees je twee romans ineen die ingenieus in elkaar gevlochten zijn.

Het is ook van belang blijkbaar welke versie en welke vertaling je leest , hebben we gemerkt in de leesclub, zodat je ten volle de inhoud kan begrijpen en ook van de taal kan genieten, en ook geen delen mist uit het omvangrijke boek, zoals in de versie van het project Gutenberg gebeurde. Getuige daarvan enkele verhalen die de laatste vertaler de laatste tijd deed in zowel de Nederlandse als de Vlaamse pers, van de prachtige Perpetua-uitgave, met name Hans Boland, die blijkbaar een huzarenstukje heeft afgeleverd. Maar ook de iets minder dure uitgave van de LJ Veen Klassiekers, vertaald door Lourens Reedijk, leest best vlot en modern waarvan de schrijfster van dit stukje kan getuigen.

Hoe sterk kon ik meeleven met de personages, hoe prachtig beschreven vond ik bepaalde landschappen en karakters, hoe boeiend vond ik de stukken waarin Tolstoj Levin woorden in de mond legt over de veranderingen in de Russische politiek en over de toen nog allesbepalende landbouw, dat nog maar net het juk van het feodalisme had afgeworpen terwijl in Europa al heel wat andere evoluties hadden plaatsgevonden. Er werd wel geschreven dat Levin veel van de facetten van Tolstoj verpersoonlijkte. Als dat zo is, komt hij er wel heel goed voor, want Levin is m.i. toch wel de meest sympathieke figuur uit de roman, toch zeker van de mannelijke figuren. Ook Levin’s vrouw, Kitty, zou in bepaalde facetten gebaseerd zijn op Tolstoj’s vrouw overigens.

De beroemde eerste zin van het boek is volledig uitgewerkt natuurlijk: "Alle gelukkige gezinnen gelijken op elkaar, elk ongelukkig gezin is ongelukkig op zijn eigen wijze." Zowel de Oblonski’s als de Karenins zijn in feite een ongelukkige familie hoewel de rollen van de man en de vrouw enigszins omgekeerd zijn. Anna kan haar noodlot niet ontwijken en de trein tussen Moskou en St-Petersburg speelt een belangrijke rol door heel de roman heen.

Vooral Tolstoj’s taal en schrijfstijl maken dat het boek zeer levendig is en totaal niet gekunsteld, waardoor je te allen tijde enorm kan meeleven met de karakters, of je hen nu sympathiek vindt of niet. (As Matthew Arnold wrote, "We are not to take 'Anna Karenina' as a work of art; we are to take it as a piece of life.", www.goodreads.com) Wronski en zelfs Anna kunnen je irriteren in hun irrationaliteit en alles verterende passie (Anna), terwijl Levin op bepaalde momenten zo rationeel en beheerst mogelijk is en reageert. Ook zijn betrokkenheid bij de Russische maatschappij spraken mij in Levin enorm aan, waardoor hij wel mijn favoriete personage was. Tolstoj gaf zijn personages zo’n volledige karakterschets mee als maar enigszins mogelijk is: uiterlijk, mentaal én spiritueel. Het is kortom een boek om zeker ooit nog eens terug te lezen en met recht één van de grootste (geschreven) liefdesgeschiedenissen genoemd! Nogmaals dank aan de vertalers die dit boek tot in deze eeuw leesbaar en behapbaar maakten.