Intrigerend boek over jonge opkomende klasse in Kenia

De Nederlandse Carien Westerveld is nog niet zo lang geleden terug naar Nederland gekomen, na zeven jaar in Nairobi te hebben gewoond. Na haar verblijf daar schreef ze een intrigerend boek over de Keniaanse middenklasse die in de miljoenenstad woont:  stedelijke twintigers en dertigers die zich veel moeite getroosten om niet alleen te overleven, maar ook steeds meer te verdienen en vooruit te komen in het leven. Het gaat over vrouwen en mannen die advocaat zijn, verpleger, journalist, maar ook secretaresse, en dus niet enkel de academisch geschoolden. De sociale druk in hun omgeving om steeds beter te presteren, is enorm groot.

Carien Westerveld studeerde Internationale Betrekkingen. Zij werkte bij Instituut Clingendael en verschillende uitgeverijen. In 2010 verhuisde zij naar Kenia en schreef zij een column voor De Groene Amsterdammer over haar nieuwe thuisland. Dit jaar verhuisde ze terug naar Nederland. Ze werpt gedurende heel het boek veel vragen op. Met wie moet je trouwen als je vooruit wil geraken? Blijf je bij een man die je slaat omdat hij de juiste connecties heeft? Vertel je je straatarme ouders waar je woont als je weet dat je moeder de dag nadien aan je deur komt smeken om als vrouw toch maar te trouwen of om geld te komen bedelen?

De meeste jongeren die zich in Nairobi hebben gesetteld om er te wonen, te studeren en te werken, zijn opgegroeid in het binnenland in armere dorpen waar nog veel echt grote armoede heerst. Vandaar ook hun stress om niet opnieuw van de sociale ladder naar beneden te tuimelen. Volgens cijfers van de Wereldbank en de overheid, die echter op de formele economie zijn gebaseerd, zou maar ongeveer 1,5 % tot de Keniaanse middenklasse behoren. Hierin zijn echter niet de vele informele bijbaantjes en handelszaakjes begrepen die vele hard werkende jonge Kenianen er nog bij nemen om iets extra te verdienen: van wat landbouwproducten op een acre (Britse oppervlaktemaat) land die op de lokale markt worden verkocht tot een nieuw gebouwd huis dat wordt verkocht om hun koopkracht te verhogen. Westerveld volgde een paar jongeren door een hippe kerk te bezoeken in Nairobi en een soort bijbelgroep te volgen waar de focus echter ligt op hoe er beter met geld omgesprongen kan worden. De anekdotes die rond deze Mavuno-kerk worden beschreven, zijn trouwens zeer de moeite waard.

Opvallend zijn de verschillen die gecreëerd zijn tussen de nog steeds bestaande traditionele omgangsvormen en de moderne naar westerse normen gekeerde omstandigheden van vele jongeren in de stad. Vooral het verschil tussen de moderne vrouwen en hun moeders valt op, ook al zijn de verwachtingen van hun gemeenschap niet mee veranderd en staan vooral goed opgeleide jonge vrouwen, en tevens met een goede job, onder druk om toch maar te trouwen en een traditioneel gezin te stichten om hun plaats in hun gemeenschap niet te hypothekeren. Dat huwelijk en de relaties tussen vrouwen en mannen blijven een complexe materie, waarover ook tussen deze jongeren volop wordt gediscussieerd op Facebook.

Om de beurt volgen we door de ogen van de auteur onder andere Rose, Jane en James in hun pogingen om hun leven en dat van hun geliefden te verbeteren. Evident is het niet en ze moeten in hun zo complexe omgeving die de miljoenenstad Nairobi tegenwoordig is, andere keuzes maken dan in bijvoorbeeld de VS, vandaar ook de titel De Afrikaanse droom in plaats van de American dream. Moeilijke situaties die geen gemakkelijke oplossing kennen, worden beschreven vanuit een genuanceerde blik. Op een hoger niveau worden de gebreken van de overheid zoals corruptie en een tribale politiek geschetst waardoor jonge Kenianen geen gefundeerde keuze kunnen maken over wie ze als leider willen voor hun land.  Westerveld zet tegelijkertijd de evoluties van de laatste jaren in het bredere kader van de Keniaanse geschiedenis en beschrijft uit een historisch perspectief hoe de Europese en de Britse kolonisatie de huidige maatschappij in Kenia en bij uitbreiding Afrika nog steeds beïnvloedt. Het boek is een uitermate boeiend en toegankelijk boek voor wie in het hedendaagse Afrika geïnteresseerd is en zijn blikveld wil verruimen. Bijkomend voordeel voor literatuurliefhebbers is dat je ook enkele namen van Keniaanse schrijvers als Ngũgĩ wa Thiong’u, Yvonne Owuor en Kinyanjui Kombani leert kennen.