Een poëtisch maar gruwelijk verhaal

Oksana (ondertitel: Een ballet) is een boek van de vrij kleine en niet zo bekende uitgeverij Koppernik. Voordeel van dit soort uitgeverijen is dat ze onafhankelijker en vrijer zijn in hun keuze van de boeken die ze uiteindelijk uitgeven, en dus wat eigenzinniger en uitdagender kunnen zijn. Ook de wat ongewone cover geeft bovendien de bewegingen van een ballet weer.

Dit is een bijzonder boek. Het is eigenlijk voornamelijk het verhaal van Lena, een meisje dat bij haar grootmoeder opgroeit in Oekraïne, omdat haar ouders na de ramp van Tsjernobyl verdwenen zijn… Dit komt ergens tijdens het boek nog wel eens naar de oppervlakte, maar het gaat toch vooral over het vertrek van Lena uit haar dorp die op zoek naar een beter leven ingaat op het voorstel van een vrij onbekende vrouw om enkele maanden in Italië geld te gaan verdienen.

Zoals je je hierbij al misschien kan voorstellen, draait dit uit op een verhaal over vrouwenhandel, zware vrouwenmishandeling en prostitutie. Lena wordt samengedreven met een heel aantal andere vrouwen in een villa ergens in het zuiden van Europa waar ze Oksana leert kennen. Het is eigenlijk een heel zware thematiek die op een bijna lichtvoetige en poëtische, lyrische manier wordt aangebracht in de vorm van bewegingen van een dans…

Als een ex-ballerina die heeft leren vallen, probeert Lena terug op te staan, en wordt de nadruk in heel het boek niet gelegd op de slachtofferrol maar op de weerstand, het terug opstaan, het blijven leven met zulk trauma En dat is toch best indrukwekkend, de clichés van de slachtofferrol worden immers zo vermeden.

Wat mij echter wat op mijn honger liet zitten, was dat deze thema’s niet volledig waren uitgewerkt net door het fragmentarische karakter van het boek en zodat ook sommige personages wat aan de oppervlakte bleven voor mij. Over Oksana, de vrouw die Lena zo enorm raakte tijdens hun gezamenlijke lijdensweg, dat ze een ballet aan haar wil opdragen, weten we bijvoorbeeld niet zo heel veel.

Hier en daar komen er korte poëtische en/of lyrische stukjes langs die een bepaald ritme aan het boek geven, dat trouwens ook witruimte laat tussen de fragmenten door:

“Het gaat verscholen achter mijn lach, mijn eeuwige toneel-lach, mijn in- en intrieste neplach, mijn Sheila-lach, mijn petite pomme-lach, mijn handkus- en lovertjeslach, mijn vallende ster-lach, mijn donkerslaglach.”

Dit stukje gaat tegelijkertijd over de verschillende manieren waarop Lena, later Sheila, ‘lacht’, en hoe zij haar masker draagt en zich in zichzelf opsluit: een combinatie van poëzie en drama die enorm weet te raken.

De stijl gaat van poëtisch over naar nuchter en eerder suggestief voornamelijk als het over de gewelddaden zelf gaat. Het is zeker een mooi stilistisch werk, maar niet zo beklijvend (als sommige andere boeken van de Fintro shortlist in dit geval). Het boek mist net iets wat het ofwel inlevend genoeg ofwel krachtiger veroordelend zou maken.

De zeer pertinente thematiek, het contrasterende van het gruwelijke verhaal tgo de poëtische en lyrische schrijfstijl zijn nog altijd ruimschoots voldoende voor vier verdiende sterren.