Medische informatie gekoppeld aan burger-activisme

Hoe ongezond is de lucht die wij inademen? Fijnstof is een vorm van luchtvervuiling, het zijn heel kleine deeltjes stof die in de lucht rondzweven die bij mensen met luchtweginfecties en cardiovasculaire aandoeningen de symptomen kunnen verergeren en bij opgroeiende kinderen de ontwikkeling van de longen kan beïnvloeden. Lange tijd is dit probleem van fijnstof onder de mat geveegd.

Dankzij de actiegroep Ademloos uit Antwerpen, opgestart door professor huisartsgeneeskunde Dr. Dirk Avonts, en Wim van Hees, een Nederlander met 40 jaar ervaring in de reclamesector, is deze gezondheidsproblematiek op de kaart gezet. Samen met de andere Antwerpse burgerbewegingen stRaten-generaal en later ook Ringland voerden zij succesvol actie tegen het voorstel van de BAM uit 2004 voor een toekomstige Oosterweelverbinding tussen de linker- en de rechteroever van de Schelde en die tussen de woonwijken van Linkeroever en de gemeente Zwijndrecht verbinding zou maken met de bestaande snelwegen, dat heel wat inwoners uit Antwerpen nog meer luchtvervuiling zou doen slikken. Andere en betere voorstellen zijn daardoor geformuleerd en bestudeerd. Het laatste hoofdstuk gaat over de oprichting en de evolutie van de actiegroep Ademloos, en komt van de hand van Wim van Hees.   

Dit boek bestaat verder uit een inleiding en het belangrijkste deel van het boek, namelijk een groot aantal hoofdstukken die ingaan op vragen van het publiek van Ademloos die door de jaren heen werden gesteld op hun infomomenten. Zo worden er medische maar ook verkeerstechnische en socio-economische vragen gesteld over fijnstof en is het vooral Dirk Avonts die hierop een antwoord tracht te formuleren door de bronnen van hun jaren werk samen te leggen en ook informatie te gebruiken van zijn collega-experts, huisarts Dirk Van Duppen, de professoren Benoit de Nemery en Tim Nawrot, cardioloog Mark Goethals en gynaecoloog Guido Verbeke, die zich van in het begin ook geëngageerd hadden voor Ademloos. Zo zijn er hoofdstukken over ‘Fijnstof in de omgeving’, ‘Fijnstof in het verkeer’, ‘Fietsen en wandelen in de stad’ en ‘Fijnstof binnenshuis’. Er wordt uitgelegd wat fijnstof juist is, waar het voorkomt, welke activiteiten dit voort brengt, en hoe je dit het best kan vermijden.

Heel gezellig is het als je als recensent op de metro er achter komt dat in afgesloten ruimten als metrotunnels de meeste luchtvervuiling blijft hangen, je als fietser best niet achter brom- en snorfietsen blijft hangen en dat zelfs door activiteiten als koken, stofzuigen en spelende kinderen fijnstof binnenshuis doen opwaaien, uiteraard niet in dezelfde mate… De fysieke beweging en de buitenlucht maken fietsen overigens altijd gezonder dan autorijden op de lange termijn, wat in klimaat-hectische tijden niet onbelangrijk is uiteraard.

Dirk Avonts is wel genuanceerd: je leert van hem dat de verspreiding van luchtvervuiling in enkele decennia wel aanzienlijk is afgenomen maar dat om nog meer winst te boeken op gezondheidsvlak men vooral zal moeten inzetten op een modale verkeersshift naar minder auto’s in het verkeer. Paradoxaal genoeg komen door de verbeteringen in onze gezondheid, zeg maar de veroudering van onze bevolking, er net personen bij die meer kunnen lijden onder fijnstof. Voorbeelden uit Antwerpen en Vlaanderen worden uiteraard aangehaald, maar ook uit de Nederlandse Randstad, en ook andere Europese landen en de Verenigde Staten, al was het maar om te schetsen wat er aan internationale metingen bestaat en hoe deze best worden geïnterpreteerd. 

Gelukkig is het niet een en al  doemdenken. Het laatste hoofdstuk uit dit deel, ‘Samen voor gezonde lucht’ handelt erover wat je zelf kan doen om fijnstof te vermijden en zelf minder fijnstof te produceren. Het activisme, waarmee getracht wordt het beleid te beïnvloeden, is evenwel een belangrijke pijler van dit boek. Het laatste ‘Ademloos-hoofdstuk’ is een spannend verslag van Wim Van Hees geworden over een historisch gevecht van een actiegroep zonder middelen tegen het Lange Wapper-project en gerelateerde Oosterweel-projecten (de voorgestelde verdwijning van het Sint-Annabos) . Al bij al is dit boek een boeiende neerslag van denkstof en gelukkig geen fijnstof geworden.