Een empathisch en genuanceerd verhaal over een complex thema

Margot Vanderstraeten  (1967) is schrijfster en journaliste op freelance basis. In 2002 verscheen haar debuutroman Alle mensen bijten die direct de debuutprijs van dat jaar ontving. Vorig jaar brak ze bij een zeer breed publiek door met Mazzel tov, haar persoonlijke memoires over de jaren dat ze om haar studies te bekostigen bij een orthodox joods gezin privéles gaf aan een aantal kinderen waar ze een bijzondere band mee ontwikkelde. Het boek ontving tal van prijzen en werd in één jaar tijd aan vier buitenlandse uitgevers verkocht. Nu is ze terug met een novelle voor de overheidsinstantie Te Gek!?, een Vlaams initiatief om het taboe rond geestelijke gezondheid te doorbreken. Het zusje van de buurvrouw is een verhaal over signaalherkenning bij psychische problemen, met name anorexia. Maar ook vooral over het leven van een meisje, een jonge vrouw, tussen twee vuren, de Vlaamse en de Marokkaanse cultuur, en hoe zij naar gezondheid en geneeskunde kijken.

Louis en Zaida zijn beiden twintigers en al jarenlang buren in een flatgebouw. Maar als de waterleiding van Louis niet had gelekt, had hij Zaida nooit leren kennen. Ze woonden al een jaar naast elkaar zonder dat ze elkaar echt hadden aangesproken. Hun gezamenlijke interesse: eten. Zaida erfde de kookkunst van haar moeder, en bereidt dus vooral Marokkaanse en mediterrane gerechten; Louis, die homo is, schrijft en blogt erover en verzorgt de foto’s. Daarover komen hun tongen los. Wekelijks kookt Zaida voor Louis en schrijft hij een artikel voor zijn blog, al snel hebben ze duizenden volgers. Maar over hun privéleven zwijgen ze beiden. Op een dag vertrekt Zaida nadat ze een werkaanbieding van haar werkgever kreeg om in Algerije te gaan werken. Ze stuurt Louis een doos brieven en aantekeningen op van haar zusje Nadja, die aan magerzucht leed tijdens haar veel te korte leven. Haar vraag aan hem is of hij op basis van deze stukken haar zusje tot leven zou kunnen wekken in een verhaal.

Vanderstraeten slaagt er in dit schrijnende ‘verhaal in het verhaal’, onder de titel Een verhaal in 36 kilo, in via de pen van Louis, Nadja vanuit haar eigen ogen haar leven te laten vertellen. De gevoelens van schuld, zelfhaat en een aan scherven geslagen zelfbeeld tussen twee culturen in, worden in bewoordingen gegoten die zo van Nadja zouden kunnen komen. Als Nadja op een dag als jonge 13-jarige leerling te maken krijgt met racisme en vooroordelen, knapt er iets bij haar vanbinnen en gaat ze de verkeerde weg op. Maar in de Marokkaanse gemeenschap bestaan geen psychische problemen: ze worden niet herkend of gewoon zelfs ontkend. Haar moeder kent geen enkel meisje als zij, dat vrijwillig honger lijdt. Maar haar hongergevoel in tegenstelling tot haar andere gevoelens geeft Nadja controle over haar eigen lichaam en emoties. 

“Honger, zal ik straks aan een van de psychologen uitleggen, is een dictator die alles wat er écht toe doet strategisch onder de knoet houdt.”  

Alleen haar oudere zus Zaida ziet de signalen, en probeert er alles aan te doen haar zusje te helpen niet verder af te glijden. 

Vanderstraeten zet een verhaal neer van een persoon van vlees en bloed, en laat je 100% meevoelen met wat magerzucht kan inhouden en tot wat het kan leiden. Ook Zaida is overtuigd van de kwaliteit van Louis’ verhaal:  

“Je hebt van het verhaal van mijn dierbare Nadja, hoewel het indroevig is, iets moois gemaakt. Respect! Ik had het nooit gekund.”

De auteur is met glans in de doelstelling van de Te Gek!?-campagne geslaagd, namelijk het neerzetten van een empathisch verhaal over een complex thema en dit goed tot zijn recht laten komen in een heldere en compacte taal.