Verwacht in september in het Nederlands: een mustread

Deze recensie is gebaseerd op de Franse originele publicatie waarvan eerst een Franse versie en onderaan een Nederlandse versie. In september wordt dit boek bij uitgeverij Cossee gepubliceerd in het Nederlands.

Un gros coup de cœur pour ce roman, qui sera publié en néerlandais chez Uitgeverij Cossee en septembre.

Comment la langue française est tellement poétique? David Diop, né à Paris et grandi au Sénégal, mais retourné en France pour ses études , nous le montre de nouveau. Avec son deuxième roman, Frère d’âme en 2018 chez l’éditeur Seuil, il est le lauréat du Prix Goncourt des lycéens, un prix français d’importance. Tout justifié aussi ; ce livre raconte l’histoire de deux jeunes sénégalais qui se laissent recruter pour la lutte de ce pays mère lointain dans les tranchées de la première guerre mondiale. Lorsque le capitaine Armand siffle l’attaque contre l’ennemi allemand, Alfa Ndiaye et Mademba Diop se lancent des tranchées et en attaquant les soldats allemands, Mademba tombe sur terre, blessé, pour ne plus se lever vivant.

Alfa qui nous raconte ce récit est dévoré à cause de la mort de son « plus-que-frère » et de la blâme qu’il ressent pour des multiples raisons, d’abord car il ne peut pas faire ce que son meilleur ami lui avait supplié, de mettre fin à ses souffrances sur le champ de bataille même. Trois fois bibliques, il le refusera à son « plus-que-frère » et ça, il le regrettera de toute sa vie. A cause de cette blâme qu’il ressent, sa volonté de lui venger sur les « ennemis à yeux bleus », le devient ragé et presque fou, jusqu’au point qu’il effraye même ses camarades et qu’il est envoyé à l’ « Arrière », vers l’hôpital militaire. Dans cet hôpital, Alfa parcourt pour le lecteur sa vie de jeunesse, il raconte sur ses parents, comment il a fait connaître son plus-que-frère et son premier et dernier amour.

Dans un style un peu naïf et répétitif mais poignant et poétique, nous apprenons la force de la violence, la haine et l’horreur de la guerre. Le prologue et un grand part du récit se déroulent sur le champ de bataille, ce qui se démontre choquant, décrit très expressivement avec des images très dures et noires. De plus, le colonialisme fait de lui parler par les observations de l’attitude du capitaine et les autres soldats, par la langue et les mots utilisés (les soldats ‘Toubabs’ et ‘chocolats’). Enfin, l'épilogue du livre est élevé jusqu’au niveau spirituel, ce qui rend le roman remarquable, inventif et fascinant.

In het Nederlands:

De Franse taal heeft voor mij een enorm poëtisch potentieel. Dat toont David Diop, een auteur geboren in Parijs, opgegroeid in Senegal en nadien teruggekeerd naar Frankrijk, opnieuw met dit boek. Zijn tweede roman, Frère d’âme (Meer dan een broer) uitgegeven bij uitgeverij Seuil in 2018, won de Prix Goncourt des Lycéens (van de scholieren), een belangrijke Franse boekenprijs. En dit is zeker gerechtvaardigd: deze roman vertelt ons het verhaal van twee jonge Senegalezen die zich opgegeven hebben om te gaan vechten in hun verre moederland in de loopgraven van de Eerste Wereldoorlog.
Als kapitein Armand op zijn fluitje de aanval tegen de Duitse vijand inzet; komen Alfa Ndiaye en Mademba Diop uit hun loopgraf om de Duitse soldaten aan te vallen. Mademba valt neer op de drassige grond, gewond door de strijd, om niet meer recht te komen.

Alfa die ons dit verhaal vertelt, wordt verscheurd door de dood van zijn “meer-dan-een-broer”(plus-que-frère) en van de schaamte die hij voelt om meerdere redenen, voornamelijk omdat hij niet kon doen wat zijn beste vriend hem gevraagd had, om zijn lijden te stoppen op het slagveld zelf. Drie bijbelse keren weigerde hij zijn “meer-dan-een-broer” deze genadeslag toe te dienen, en dat zal hij zich de rest van zijn leven betreuren. De schaamte die hij tot in zijn botten voelt en zijn wens om wraak te nemen op de “blauwogige vijanden”, maken hem enorm kwaad en laten hem wanen krijgen totdat hij op het punt komt dat hij zelfs zijn eigen kameraden bang maakt en hij naar het veldhospitaal in de achterhoede wordt gestuurd. Terwijl hij in dit ziekenhuis vertoeft, vertelt Alfa de lezer over zijn jeugd, zijn ouders en broer en hoe hij kennis heeft gemaakt met zijn eerste en tegelijkertijd zijn laatste liefde.

In een ietwat naïeve en repetitieve maar aangrijpende en poëtische stijl leren we over de kracht van geweld en haat en de gruwel van de oorlog. De proloog en een groot deel van het verhaal spelen zich op het slagveld af, wat op schokkende wijze en heel expressief wordt beschreven met zeer harde donkere beelden. Daarnaast komt ook de kolonialistische houding sterk uit de verf door de scherpzinnige beschrijvingen van de houding, de taal en de gebruikte woorden (in het Frans: de soldaten ‘Toubab’ en ‘Chocolat’) van de kapitein en de andere soldaten. Tot slot tilt de epiloog het boek ook naar het spirituele niveau, wat de roman net wat opmerkelijker, inventiever en fascinerender maakt, en zo nog meer de West-Afrikaanse invloed wordt binnengebracht. Alvast in het Frans komt dat in dit boek zeker tot zijn recht.

“Meer dan een broer” is een bezwerende roman en doet je hart sneller kloppen!