J.M.H. Berckmans: Wie was hij en wat dreef hem?
Naast het samenstellen van de bundel Verhalen uit de Grauwzone schreef ex-journalist en schrijver Chris Ceustermans ook deze biografie van de Vlaamse auteur J.M.H. Berckmans (1953-2008). Na lezing van dit boek besef je dat Berckmans zijn fans had, maar ook zijn tegenstanders. Wat lees je als Berckmans-beginneling het eerst: zijn eigen schrijverijen of de neerslag van zijn leven zoals het hierin is weergegeven? Zijn biografie geeft namelijk duidelijk weer dat zijn werk niet los te zien is van zijn persoon, en daarom is het aangeraden de biografie eerst ter hand te nemen, zodat de verhalenbundel nadien veel meer betekenis kan krijgen.
Ceustermans is erin geslaagd Berckmans als persoon maar tevens als auteur naar voor te brengen, door enerzijds zoveel mogelijk van zijn leven te onderzoeken via zijn nagelaten brieven en manuscripten, en gesprekken en interviews met zijn vroegere vrienden, familie, ex-vriendinnen, medestanders, en anderzijds citaten weer te geven uit zijn romans en vele kortverhalen. De biografie begint met een anekdote kort voor de dood van Berckmans: op een avond in 2008 zit hij bij Rudy Vanschoonbeek, die hij als nieuwe uitgever zou willen (vlak na de opstart van uitgeverij Vrijdag overigens) met een nieuw manuscript dat hij echter niet zomaar uit handen wil geven. Hij stuurt zijn kompaan en chauffeur erop uit om in Merksem een kopieerzaak te vinden die nog open is, en die laatstgenoemde niet kan vinden. De dag erop krijgt Vanschoonbeek dan eindelijk dit manuscript in handen, waarvan hij heel snel beslist om het uit te geven. Op maandag 1 september wou hij Berckmans hierover contacteren, maar die was de avond ervoor dood in zijn Antwerpse flat gevonden door zijn vrienden, wat ook nog eens leidde tot conflicten tussen de verschillende uitgeverijen onderling.
De auteur neemt ons verder chronologisch mee doorheen het leven van Berckmans, die geboren is in “Het Kamp”, zoals Leopoldsburg, een niet al te kleine gemeente met een militaire basis, door haar inwoners genoemd wordt, en later met zijn familie verhuist naar Antwerpen. Tijdens een aantal succesvolle jaren als schoenenhandelaar woont hij in Italië met de enige vrouw waarmee hij gehuwd is geweest, waarna hij in “Barakstad” en in de “Grauwzone” (Antwerpen) terecht komt.
‘Pafke, het meest complete mafke’, ‘De man van staal’, ‘de nachtburgemeester van Barakstad en de Grauwzone’, het zijn enkele bijnamen die hem werden toegedicht of die Berckmans zichzelf gaf in verschillende fasen van zijn leven. Als jonge knaap al vertelt hij verhalen aan zijn jongere broer Paul. Vanaf zijn 19de steken de psychische problemen bij hem de kop op die hem niet meer zullen verlaten voor de rest van zijn leven, maar die hem ook tot zijn eerste geschreven verhalen zullen leiden. Hij is nochtans een intelligente kerel, afkomstig van een arbeidersgezin die het een aantal jaren goed doet op de universiteit maar de dwang tot schrijven doet hem doorslaan. Zijn manisch-depressieve buien en zijn schizofrene gedachten doen hem de das om, en laten hem de geschiedenis ingaan als een vreemde vogel en mythische figuur, die hij misschien ook niet altijd was.
Café De Raaf, zijn stamcafé gedurende vele jaren, en gekend als ‘t “Trefpunt”, was gelegen in de Brederodestraat waar hij een lange tijd zelf vlak tegenover woonde. In zijn verhalen duiken veelal zijn vrienden en familie op die hij niet al te rooskleurig voorstelt, en die er dikwijls per verrassing achteraf pas achter komen. Ceustermans doorspekt zijn biografie met getuigenissen van deze mensen: collega’s, vrienden uit zijn kindertijd, zijn broer, zijn grote liefde en enige ex-vrouw Lut, die Jean-Marie Berckmans allemaal van hun kant belichten. Berckmans was ook een grote muziekliefhebber. Elk hoofdstuk dat een fase van zijn leven vertelt, wordt afgesloten met een aantal titels van zijn favoriete nummers uit die periode. Op het einde van zijn leven deed hij – weliswaar niet altijd in even frisse staat – mee aan een aantal festivals zoals Saint-Amour en Crossing Border. Dit leidt tot enkele klungelachtige anekdoten uit de coulissen van deze evenementen. Ook aardig om te weten én handig als achtergrond om de huidige recensies te doorgronden van Berckmans’ werk, zijn de namen van de toen reeds schrijvende professionele literatuurrecensenten die nu nog actief zijn, en hoe zij Berckmans bij leven als auteur zagen. De verwondering dan wel kritiek zullen fundamenteel na al die tijd niet gewijzigd zijn.
Naar het einde toe van de biografie valt een en ander samen waardoor er een beter beeld ontstaat van deze buitenstaander in de Nederlandstalige literatuur. Hoewel deze biografie al bij al een doorleefde en lijvige kennismaking met deze auteur is, kan je je echter onmogelijk een volledig doorzicht in het leven en psychische lijden van Berckmans vormen.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Nathalie B1
Gesponsord
Wanneer zijn ploeg vastloopt door een reusachtig bot, gaat Boer Boris samen met Berend en Sam op onderzoek uit. Van welk dier zou dit bot kunnen zijn? Een cavia? Een marmot?
Marie zit op de beste school van de wereld met de allerliefste juf. Als haar klas uitgenodigd wordt om een week te ruilen met een andere klas, logeert Marie zelfs in een villa met zwembad en paarden.
De TikToks die geheimen van leerlingen én docenten onthullen, zijn enorm populair op Lauries school. Maar is het wel echt ongeluk als een meisje uit een van de sappigste TikToks om het leven komt?
Met zeven sleutels kan een bont gezelschap reizigers de schat van de meedogenloze Roverkoning in handen krijgen, als ze langs de zeven bewakers kunnen komen.
Noura leeft met een groot geheim – haar moeder mag absoluut niet ontdekken dat ze bij volle maan in een weerwolf verandert. En dan is er nog dat andere grote geheim ...
Als het afbrokkelende gebouw van Brams middelbare school wordt gesloten, moet hij ergens anders heen dan zijn beste vriend, Theo Thorbecke. Kunnen ze de school nog redden?
De kikkertjes maken weer met veel plezier en humor hun stripboeken. Met hun opbrengsten kunnen ze snoep kopen. Of kunnen ze het beter samen aan iets anders besteden?
Waakgorgel Jukko vertelt de Waakgorgeltjes-in-Opleiding en Melle dat er boven de poolcirkel een groot leger Brutelaars oprukt. De verdedigende Gorgels vallen allemaal in slaap.
Drie tieners bekennen de moord op Mirza. Alle drie hebben ze een motief, maar slechts een van hen is de dader. Wie viel Mirza aan op het feest? Wie is de mystery guest?
Er is een landelijke internetstoring en nu kunnen Quinn en Aaron geen huiswerk maken. Ze moeten een voldoende halen, anders moeten ze stoppen met hun videokanaal.
Een ode aan de allesoverstijgende kracht van vrouwenvriendschap en een intiem portret dat een nooit eerder getoonde kant van Marilyn Monroe laat zien.
Als haar vader haar herinneringen vertelt die niet rijmen met de geschiedenis zoals zij die kent, gaat Olga twijfelen over haar achtergrond.
Dit is het sensationele verslag van hoe Red Bull luidruchtig de Formule 1-wereld instapte en steeds succesvoller werd om uiteindelijk de sport te domineren met Max Verstappen.
Twee advocaten, de een wit, de ander zwart, proberen hun ten onrechte beschuldigde zwarte verdachte van de doodstraf te redden.
Tijdens een roerige debatavond aan de universiteit in Kiev verklaart Dani's jeugdvriend Pavel dat het socialisme dood is. Wanneer Pavel vervolgens verdwijnt, gaat Dani naar hem op zoek.
Journalist Gina deed jarenlang verslag van oorlogen over de hele wereld, maar sinds kort is ze correspondent in Rome. Na een zwoele zomeravond belandt ze in bed met haar jeugdvriend Okke.
Wanneer Poppy anonieme brieven ontvangt, betrokken is bij een ongeval en verrast wordt door een groot geldbedrag, wordt haar veerkracht zwaar op de proef gesteld.
Schrijfster Keet ontdekt dat de eigenaresse van een sjofele strandtent waar ze graag komt, illegaal onderdak biedt aan een groepje jongeren.
Bruce Cable, de extravagante boekhandelaar die zijn winkel bestiert op Camino Island, en de groep schrijvers die hij om zich heen heeft verzameld staan voor een nieuwe uitdaging.
Tanya, een Britse exchange student, komt een jaar lang in het gezin van Natalie en Matt wonen in hun luxe huis in Los Angeles. Ze begint steeds meer te lijken op hun overleden dochter Anabel.
Wanneer haar buurvrouw Kira dood wordt aangetroffen denkt iedereen aan zelfmoord. Maar Nancy is ervan overtuigd dat er kwade opzet is.
Amsterdam, 1824. In de kinderkolonie heerst een hard regime van tucht en discipline. Samen maken Karel en Lize een plan: proberen te ontsnappen uit Veenhuizen ...
Cornelisse en Wertheim selecteerden de mooiste en indrukwekkendste verhalen uit 12,5 jaar Echt gebeurd. Ook op papier beklijven deze verhalen. Een feest om te lezen!
Het team is een oude sekte op het spoor als plotseling de cold case roodgloeiend wordt: een jonge vrouw is sinds een paar dagen spoorloos verdwenen...
Pim Franssen beschrijft zijn reis vol beproevingen van twee jaar en twee dagen door 26 Afrikaanse landen in een oude Land Cruiser.
Over vergeving, spijt hebben van altijd maar doorgaan, het plezier van simpel leven en de kracht die schuilt in gewoon geluk.
Op Ivy's safari’s worden dieren alleen gefotografeerd. Ze stuit daarbij op verzet van de andere witte jagers, maar ze zet vastberaden door.
De zeventigjarige Cecilia kijkt ernaar uit de zomer ongestoord aan de kust door te brengen. Dit plan wordt echter verstoord als ze een onverwachte gast aantreft.
Met zijn kenmerkende opgerolde sokken, zijn taaiheid en wilskracht hoort Søren Lerby bij de absolute boegbeelden van het voetbal.
Als de jonge Ned Maddstone zich na een uit de hand gelopen grap op school plots in een streng bewaakte gevangenis bevindt, ziet de toekomst er veel minder rooskleurig uit.
Als je het lastig vindt om je gewoontes te veranderen, ligt dat niet aan jou. Slechte gewoontes blijf je herhalen, omdat je de verkeerde methode gebruikt.
Miljardair Georg zoekt hulp bij zijn vriend Joe Carling, voor zijn spoorloos verdwenen kleinzoon en enige erfgenaam. Iemand heeft er baat bij heeft als Filip nooit gevonden wordt …
Dumoulin wordt geconfronteerd met plekken waar nederlagen, crashes en rivalen een voedingsbodem bleken voor twijfels, frustraties en onzekerheden.
Het jaar van Gwen van Poorten varieerde van paddoceremonies tot botox, van met je partner naar Burning Man en je daar verloven tot het verbreken van die verloving.
Qmusic-dj en brandweerman Tom geeft aan de hand van heftige, verdrietige, leuke en soms idiote verhalen een eerlijk en inzichtelijk beeld van het leven van een brandweerman.
