Groteske grappen
Hoofdpersoon Tsjitsjikov is een raadselachtig soort oplichter, over wiens uiterlijk ('niet te dik, niet te dun') en innerlijk je weinig te weten komt. Je ziet alleen zijn holle frasen waaronder de lucht en leegte gaapt. Maar die leegte en holheid is volgens mij precies waar het Gogol om gaat. Gogol maakt van Tsitsjikov bewust geen herkenbare persoonj, maar een luchtbel zonder herkenbare trekken. Passend is ook dat Tsjitsjikov voordeel wil halen uit handel in Dode zielen, d.w.z. gestorven lijfeigenen: een soort windhandel dus, en dus alweer lucht en leegte. Komisch is bovendien hoe o.a. Sobakevitsj, een van degenen die hem die Dode Zielen verkoopt, uitgebreid de lof zingt over de kwaliteiten van deze hardstikke dode lijfeigenen. Lege lof natuurlijk, dus ook weer lucht en leegte. Dat laatste geldt ook voor de enorme reputatie die Tsjitsjikov voor even geniet dankzij de handel in dode zielen: iedereen houdt hem voor miljonair, alle vrouwen vallen op hem en zitten achter hem aan tijdens een bal. Maar niet voor lang, want de luchtballon loopt natuurlijk leeg. Waarna er een volkomen hilarische keten van roddels en achterklap ontstaat over Tsjitsjikov, die dan van heel ander soort zwendelarij wordt verdacht dan de zwendelarij die hij werkelijk begaat. En aan het slot van deel I verdwijnt Tsjitsjikov als het ware in een soort wervelwind uit het verhaal, wat ook weer past bij dat thema van lucht en leegte. Tsjitsjikov is dus een schimmige karikatuur, maar alle andere personages in deel I zijn dat ook.
Alles is om te lachen, tot de volkomen absurde dood van een van de personages aan toe. En trouwens, ook over alle opgekochte 'dode zielen' worden eigenlijk alleen grappen gemaakt. Ook de dood is dus van elke tragiek en grandeur verstoken in dit boek: het is een grap, zoals alles een grap is in dit boek. Daarom vroeg ik mij ook af of Gogols humor geen humor is met een inktwarte bodem. Want hoe wenselijk is een wereld nog waarin je niks serieus kunt nemen? Hoe prettig is een wereld waarin alles en iedereen grotesk is? Hoe grappig is een wereld waarin zelfs de dood een grap is, en waarin dode zielen alleen nog nuttig zijn als handelswaar? Soms slaat Gogol stevig aan het preken: misschien wel omdat hij via zijn geloof probeerde te ontsnappen aan deze groteske wereld... Maar goed, zelf heb ik daar geen last van: ik heb mij prima vermaakt met de zwarte grappen van Gogol!
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Nico van der Sijde
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
