Blijft de lezer zonder hoop achter?

In het laatste jaar van de Tweede Wereldoorlog zwemmen een jongen en zijn vader een rivier over. Aan de overkant is bevrijd gebied. Het is niet duidelijk wat ze gaan doen. Tijdens het zwemmen verliest de jongen zijn vader uit het oog, hij is geconcentreerd op zijn eigen moeizame slagen. Aan wal gekomen wacht hij. En wacht. En wacht. Je voelt zijn afschuwelijk beklemmende wanhoop en hoopt dat het niet waar is. Maar er is geen andere conclusie mogelijk. Zijn vader is verdronken. De jongen, Tin, is gevormd voor het leven. Bij thuiskomst helpt de reactie van zijn moeder niet mee. Tin lijdt vanaf nu aan 'aanwezigheidsschaamte.'

Deel 2, dertig jaar later. Tin is met zijn vrouw in Afrika op zoek naar hun Foster Parents zoon. Zijn vrouw wilde de reis maken, Tin was liever thuis gebleven bij hun eigen, enig kind. Tin is bang en passief in Afrika. Ergerlijk passief. Je wilt tegen hem schreeuwen: doe iets! Dan had hij misschien de fatale afloop van deze reis, een spiegeling van dertig jaar geleden, kunnen voorkomen.

Nog een kleine irritatie van een andere orde is het veelvuldig gebruik van ‘neger’ en ‘negorij’ in dit deel, maar goed, het speelt in 1974 denken we dan maar.

Deel 3, dertig jaar later. De passiviteit van Tin bereikt zijn hoogtepunt als hij in een ranzig ziekenhuisbed op Cuba met een gebroken ruggenwervel in een tuigje hangt. Niet in staat zelf iets te doen. Zijn enige dochter wil geen contact meer met hem. Op dit moment verlies je als lezer de hoop en vraag je je af waarom je tijd aan dit boek hebt besteed. Als het uitsluitend doom en gloom is... Want je was ook al misleid door de titel van deel 2, Iets rechtzetten, die het tegenovergestelde waarmaakte.

Gelukkig komt er op Cuba toch nog hoop om de hoek kijken. Misschien wel met kans op verzoening met zijn dochter.

Kortom, P.F. Thomése (1958) zet in De onderwaterzwemmer sterk neer hoezeer de gebeurtenissen uit onze jeugd doorwoekeren in onze volwassenheid. Hoe ze ons vormen en bepalend zijn voor al ons handelen. Of niet-handelen. Het feit dat je je als lezer ergert aan Tin is een bedekt staaltje vakmanschap van heb ik jou daar. Een indringend boek.

Minpuntjes zijn de soms wat al te poëtische stijl en het archaïsch taalgebruik. Dat wekt een vermoeden van literair doenerij en dat heeft het verhaal helemaal niet nodig.