Oorlog is een misdaad tegen de menselijkheid

Oorlog is een misdaad tegen de menselijkheid

Helden zonder glorie is het verhaal van een Amerikaans peloton dat een veldtocht voert tegen de Japanners op het (gefingeerde) eiland Anopopei in de Phillipijnse archipel. Er sneuvelen uiteindelijk veel meer Japanners dan Amerikanen. De Amerikaanse wreedheid tegen de vijand is grotesk (misschien wel enigszins begrijpelijk gezien het al aanwezige oorlogstrauma) en om misselijk van te worden. Uit informatie achteraf blijkt dat de aanval helemaal niet nodig was; de Japanners hadden vrijwel geen voorraden meer en derhalve eigenlijk al verslagen. Alle inspanningen zijn feitelijk tevergeefs geweest. Dat verbaast natuurlijk geenszins. Dit is een rauw anti-oorlogsboek. Een van de eerste die kritiek leverden op WOII en in dit geval op de Amerikanen.
Ik moest onder het lezen ook wel denken aan Catch-22 van Joseph Heller, ook een anti-WOII-boek, maar dit verscheen later en gaat over vliegers. Heller begon te schrijven in 1953 en publiceerde de roman in 1961.

De roman is rauw, cynisch en indrukwekkend. Bij vlagen is het verhaal ook ontroerend en zijn er stukjes die heel indringend, menselijk en zelfs poëtisch zijn. Veel minder aantrekkelijk zijn het grote aantal personen dat in de roman voorkomt (een heel peloton?), het weinig aantrekkelijke en te lange verhaal, en dat de figuren ondanks de Tijdmachine te weinig psychologische diepte krijgen, of te weinig sympathie opwekken.
De keuze om vrijwel alle manschappen van het peloton aan het woord te laten is een bewuste keuze. Daardoor krijgt het verhaal een grotere impact dan wanneer er een paar mannen de hoofdrol spelen.

Natuurlijk zijn ook de relaties van de mannen onderling heel belangrijk. Je ziet een dwarsdoorsnede van de Amerikaanse samenleving: jongens uit de stad, jongens van het platteland; joden, Polen, Noren, Ieren, Italianen, Mexicanen, noem maar op. Vrijwel alle etnische groepen zijn aanwezig. Behalve de African-Americans. Het Amerikaanse leger strikt gesegregeerd. Daarom geen zwarte jongens in Mailers peloton.
Er is sympathie voor elkaar en camaraderie, maar ook veel afgunst en antipathie. Er is veel misogynie: het kwaadspreken over vrouwen en over hun en elkaars echtgenoten, vrouwen worden gezien als seksobject (of grootspraak daarover). Er is racisme, en antisemitisme. Er zijn gevoelens van eenzaamheid en angst om te sterven en die gevoelens moeten zo veel mogelijk onderdrukt worden maar dat lukt niet altijd. In ieder geval geldt voor elke soldaat en ook voor officieren dat de oorlog onvoorwaardelijk dehumaniseert. Er is sprake van enorme lichamelijke en geestelijke uitputting, maar ook van verveling.

Een van de eerste anti-oorlogsboeken uit de 20e eeuw was Van het westelijk front geen nieuws van Erich Maria Remarque uit 1929. Hierin staat vooral de vriendschap tussen de manschappen centraal naast natuurlijk de enorme ellende van de oorlog. Helden zonder glorie is een veel cynischer en rauwer boek.

Dat rauwe in het boek, de spreektaal en het slang dat de mannen spreken en hoe zij met elkaar spreken, dat is allemaal zeer prijzenswaardig maar het boek is gewoon veel te lang. De psychologische diepte van de karakters ontbreekt. Dat is evenzeer een bewuste keuze geweest van Mailer. Wellicht wilde Mailer door de lengte van de roman benadrukken hoe verschrikkelijk die oorlog geweest is.

Hulde natuurlijk ook voor Mailer, die het boek in 15 weken geschreven heeft en toen pas 25 j was. Hij heeft deels uit eigen ervaring geput. Hij heeft gedwongen en als kok deel uitgemaakt van het Amerikaanse leger in de Philipijnen.