Een andere taal betekent een nieuw bestaan

Alain Claude Sulzer (1953) is een Zwitserse schrijver die in 2008 internationaal doorbrak met Een volmaakte kelner. Met zijn nieuwste boek Privélessen won hij de Herman Hesse-prijs.

De hoofdpersoon in Privélessen is Leo Heger, een jonge man die uit een Oost-Europees land (nergens met name genoemd) gevlucht is en eind jaren zestig in Zwitserland terechtkomt waar hij van Martha Duitse les krijgt. Ondanks het leeftijdsverschil krijgen Leo en Martha een verhouding en wanneer Leo maanden later doorreist naar Canada, blijft Martha zwanger achter. Jaren later wordt Leo geïnterviewd door Martha’s oudere zoon en hoort hij voor het eerst over zijn zoon die inmiddels overleden is.

Eenzaamheid is de rode draad in deze roman. Leo is eenzaam omdat hij zijn familie en vriendin heeft verlaten en geen contact meer met hen kan opnemen. Martha is eenzaam in een ongelukkig huwelijk. Haar kinderen hebben elk hun eigen leefwereld. Met de vader van Martha krijgt niemand meer contact omdat hij weigert te praten. Olga, de oma van Leo, heeft geen contact meer met haar dochter en woont helemaal alleen in een bouwvallig huisje op een berg. Ook de liefde tussen Leo en Martha is gedoemd te mislukken en levert alleen tijdelijk geluk op. Relaties bieden dus geen garantie op geluk en warmte. Het lijkt erop dat Sulzer ons duidelijk wil maken dat elk mens in wezen genoodzaakt is zijn weg alleen te gaan.

De stijl die Sulzer hanteert is wat lastig. Het gebruik van veel bijzinnen en bijvoeglijke naamwoorden maakt het lezen niet makkelijk. Zinnen als deze: "Sinds mijn komst in Seattle had ik het koud; in het noord-westen was het natuurlijk aanzienlijk koeler dan in LA, de plaats vanwaar ik sinds twee jaar verschillende Europese persbureaus voorzag van het soort voorspelbare achterklap uit de droomfabriek waar verbazend veel lezers op zitten te wachten, maar waar behalve ik niemand van hoeft te leven", zijn geen uitzondering.

Sulzer is op zijn best als hij beschrijft hoe Leo de Duitse taal leert en daarmee uit zijn isolement probeert te komen. De maaltijden met zijn gastfamilie, de conversatie die volledig langs hem heen gaat. De moeite die het kost om de bus te nemen, een boodschap te doen. De behoefte aan menselijk contact en genegenheid. Zó voelt iemand zich die uit een ander land komt en zich niet verstaanbaar kan maken.

Leo is ijverig en leert snel. "Alleen zijn accent liet zich niet helemaal wegwerken en Martha deed niets om daar verandering in te brengen. Zijn accent en af en toe een verkeerde klemtoon zouden de anderen er altijd aan herinneren wat voor inspanningen nodig waren geweest om het verlorene, dat wat hij met voorbedachten rade maar geenszins vrijwillig achter had gelaten, te vervangen door iets wat eerst moest worden gevonden. Een andere taal betekende ook een nieuw bestaan. In zijn accent versmolt zijn verleden met zijn toekomst." Prachtig!