Gedwongen volwassen

De jonge Marie-Laure en Werner Pfenning lijken op het eerste gezicht weinig overeenkomsten met elkaar te delen. Marie-Laure wordt door een oogziekte blind en moet leren om te gaan met een volledig nieuwe levenswijze. Haar vader dwingt haar te wandelen door de eindeloze straten in Parijs, om zo ieder detail in zich op te kunnen nemen. Haar dagen brengt ze door in haar tweede thuis, het Natuurhistorisch Museum. Haar vader werkt daar als slotenmaker en is verantwoordelijk voor de bewaking van de vele schatten die het museum kent. Werner groeit op onder de hoede van Frau Elena, die met veel bezieling een weeshuis in een Duits mijnstadje leidt. Samen met zijn jongere zusje Jutta probeert hij het verlies van hun vader te verwerken, die door een ongeluk in de mijnen nooit meer het daglicht kon zien. Doordat Werner een uitzonderlijk oog voor detail heeft, kan hij het niet laten om met allerlei voorwerpen, vaak gevonden op straat, te knutselen. Dit blijft niet onopgemerkt en nadat hij weer een succesvolle reparatie aan een radio heeft uitgevoerd, ontvangt Werner een uitnodiging voor een kennismakingsgesprek op een school van de Hitler Jugend. Het is 1940 en beide kinderen staan aan de rand van een gebeurtenis die hun levens blijvend zal veranderen.

De Amerikaan Anthony Doerr (1973) verwierf in zijn thuisland al veel succes met zijn tweede roman, All the light we cannot see, in het Nederlands verschenen als Als je het licht niet kunt zien. Zo won hij de Goodreads Choice Award voor Best Historical Fiction, was hij finalist voor de National Book Award en werd All the light we cannot see verkozen tot Amazon Book of the Year. Voor de lezer is het voelbaar dat de auteur zijn volledige ziel en zaligheid in deze roman heeft gestopt. Hij werkte namelijk tien jaar aan het manuscript van deze roman voordat het aangeboden werd aan een uitgeverij. Eerder publiceerde hij nog twee verhalenbundels en een boek over zijn verblijf in Rome.

Twee kinderen getroffen door de meeslepende gevolgen van een oorlog. Hun levens, zo verschillend door hun thuislanden Frankrijk en Duitsland, maar tegelijkertijd delen ze zoveel overeenkomsten door de familieleden die zij achter moesten laten. Anthony Doerr laat zien hoe vreselijk het is dat Marie-Laure en Werner door de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog gedwongen volwassen moeten worden. Doerr weet mede door zijn schrijfstijl de situaties soms op fabelachtige wijze te brengen, waardoor de lezer zich beseft hoe schrijnend het dagelijkse leven van de hoofdpersonages was.

'Marie-Laure kan op een zolder ver boven de straat zitten en lelies horen ruisen in moerassen drie kilometer verderop. Ze hoort Amerikanen over boerenerven rennen en hun enorme kanonnen op de rook van Saint-Malo richten; ze hoort gezinnen in kelders om stormlampen heen zitten snuiven, kraaien van paal naar paal springen, vliegen neerkomen op lijken in greppels.'

De hoofdstukken dragen elk een indringende titel waarin de kern van de gevoelens van de hoofdpersonages wordt samengevat. Daarnaast neemt Anthony Doerr de lezer mee in de ontwikkeling van Marie-Laure en Werner door af te wisselen met situaties uit verschillende jaartallen. Hun levensverhalen starten op het moment dat de consequenties van de Tweede Wereldoorlog nog niet tot hen doordringen, maar zowel Werner als Marie-Laure worden gehard door de ingrijpende gebeurtenissen die hun levens tekenen. Anthony Doerr heeft met Als je het licht niet kunt zien gekozen voor een gedurfde benadering door het verhaal rondom kinderen te laten evolueren. Maar juist in dit feit schuilt de kracht van deze aangrijpende roman, waarin duidelijk wordt dat de herinnering aan een oorlog een blijvend litteken vormt, dat een persoon gedwongen met zich mee moet dragen.