Onbevredigend slotakkoord van Bernlef
“Bernlefs allerlaatste roman is een parel in zijn omvangrijke oeuvre”, zegt de uitgever op de achterflap van Een onschuldig meisje. Dat is helaas nogal overdreven, want de in 2012 overleden Bernlef heeft heel veel beters geschreven. Deze korte roman is een onbevredigend slotakkoord.
In Een onschuldig meisje staan de dertienjarige Lucille Dubois en de jonge onderwijzer Jos Swinkels centraal. Lucille is de oudste leerling in groep acht. Zij krijgt te weinig aandacht van haar moeder, die vooral bezig is met haar schilderijen en haar vriendinnen en Lucilles vader is er met zijn secretaresse vandoor. Jos Swinkels is door zijn vriendin in de steek gelaten en heeft zich daarom terugtrokken uit de grote stad. In het dorpje Sanddam gaat hij les geven aan groep zeven en acht van de plaatselijke basisschool en dus ook aan Lucille.
Aanvankelijk probeert Lucille, samen met het groepje vriendinnen waarover zij de baas speelt, de nieuwe onderwijzer weg te pesten. Dat is met zijn voorgangster immers ook gelukt. Maar Jos reageert anders dan verwacht. Hij mag Lucille wel, besteedt aandacht aan haar en maakt af en toe een complimentje. Dat maakt veel indruk op het verwaarloosde meisje. Ze wordt verliefd op haar onderwijzer en fantaseert over een seksuele relatie. Haar beste vriendin vertelt zij deze fantasie alsof die werkelijk gebeurd is. Al snel zingt dan het verhaal rond in het dorp, met alle gevolgen van dien.
Een verhaal met veel mogelijkheden, zou je denken. Maar dan valt het resultaat nogal tegen. Bernlef stuurde het manuscript van Een onschuldig meisje twee weken voor zijn dood naar de uitgever. Het lijkt erop dat hij een onvoltooid werk nog haastig heeft afgemaakt. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor de onevenwichtige opbouw en voor een aantal slordigheden.
Zo bestelt Jos op de ene pagina een pilsje en rekent hij op de volgende zijn kopje koffie af, heet Staatsbosbeheer hier consequent Rijksbosbeheer en heeft Lucille het over het tijdschrift Verstandig Ouderschap, een blad van de NVSH dat in 1967 al een andere naam kreeg. Knap van zo’n dertienjarige. Bernlef laat haar ook nog eens spreken en schrijven als een goed ontwikkelde volwassene.
Storender nog is de onevenwichtige opbouw. Als de vermeende relatie tussen Jos en Lucille gaat rondzingen in het dorp, is het boek al op ruim twee derde van de omvang. Bernlef heeft dan veel pagina’s besteed aan de geschiedenis van Sanddam, aan de Tweede Wereldoorlog en aan de geestelijk gehandicapten uit het tehuis in het stadje. Lang niet van al deze passages is de functie duidelijk. Als het verhaal eindelijk echt op gang komt, vult de schrijver maar pakweg vijftig pagina’s met het verdere verloop.
Waar Sanddam ligt, wordt niet helemaal duidelijk. Het plaatsje kreeg te maken met de Watersnoodramp, dus in Zeeland zou je denken. Maar als een politieman zich meldt, blijkt hij van Recherche Noordlanden te zijn. Wanneer het verhaal speelt, is duidelijker aangegeven. De oorlog is 55 jaar geleden, dus dat moet in 2000 zijn. Dat verklaart meteen de afwezigheid van mobiele telefoons en computers.
Al met al is Een onschuldig meisje geen meesterwerk. Maar toch. Toch is het een echte Bernlef, geschreven in diens kenmerkende, heldere stijl. Als totaal mislukt, maar dankzij mooie passages voor de Bernlef-liefhebber toch een aanwinst.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Ton van der Molen
Gesponsord
Een diepgravend onderzoek naar de meest mysterieuze politieke moord van de 20e eeuw, die op de Amerikaanse president John F. Kennedy.
Een indringend verhaal op het scherp van de snede, vanuit de belevingswereld van de strafrechtadvocate die als slachtoffer moet strijden voor een eerlijke behandeling onder het recht waar ze altijd in heeft geloofd.
Hetzelfde boek lezen brengt mensen samen: je hebt direct iets om over te praten! Daarom lezen we in november met heel Nederland 'Joe Speedboot' van Tommy Wieringa. Je haalt het boek gratis op bij je bibliotheek.
'Bevreemdend, mysterieus en ongelofelijk. Esther Gerritsen maakt het onbereikbare perspectief herkenbaar.' – Jury Boekenbon Literatuurprijs 2024 over Gebied 19
Nieuwe, prachtige roman van dé literaire stem uit Ierland, Sally Rooney.
Dog Man is terug met een spannend nieuw avontuur! Een stinkdier zorgt voor een groot drama: Dog Man ruikt verschrikkelijk
Een radicaal eerlijk en aangrijpend onderzoek van een dochter die niet alleen de moeizame relatie met haar moeder probeert te begrijpen, maar ook de verstoorde relatie tot haar eigen lichaam.
Speurend naar eeuwenoude ruïnes en kastelen, objecten en kunstwerken, reisroutes en slagvelden slalomt Bart Van Loo door de Lage Landen.
Een nieuwe Baantjer is altijd een goed cadeau! Op een voorjaarsochtend wordt het lichaam van Ron Doomerik aangetroffen in zijn appartement aan de Amsterdamse Houtkade. Er steekt een mes in zijn rug.
Een magische reis naar Fantasia is een nieuwe versie van het avontuur Lang Leve Fantasia van Geronimo Stilton met extra veel avontuur en veel meer illustraties. Superdikke editie met 3D-beeld, geuren en vele andere extra's!
Een betoverend cadeauboek, met linnen omslag, poëtisch vertaald door Imme Dros.
De manga over een avontuurlijke eenhoorn voor 9+. Unico's liefde heeft Venus en haar handlanger Byron wakker gemaakt, die hen allebei willen vernietigen!
De uiterwaarden, de laatste Nederlandse wildernis. Een schitterend halfland van angst en hoop, ingeklemd tussen hoge dijken, waar alles permanent verandert en niets is wat het lijkt.
Meester Jesper gaat op schoolkamp met de kinderen uit groep 8. De directeur, mevrouw Azijnvijver, heeft één strenge eis: geen telefoons mee op kamp.
Meester Mark verzamelde de allerleukte taalfoutjes en kinderlogica over feesten en feestjes: van verjaardag tot kerst, en van sint tot de geboorte van een baby.
Op zoek naar avontuur en de waarheid over haar moeder, wordt Cato meegesleurd op een gevaarlijke reis door tijd en herinneringen - Gouden Griffel-winnaar in een luxe uitgave!
Een zeer vooraanstaand forensisch antropoloog claimt dat in het kunstwerk gebruik is gemaakt van een menselijk bot.
Diep verscholen in de Appalachen ligt de McAlpine Lodge, waar Will en Sara hun huwelijksreis doorbrengen. Het resort is een afgelegen paradijs op aarde, behalve dan dat iedereen er liegt.
Het langverwachte vervolg op Koninkrijk. Een thriller over verloren zielen, familiebanden en dodelijke loyaliteit.
Vergeet wat je weet over het continent Afrika. Zeinab Badawi duikt in het verleden van haar geboortecontinent, de geboorteplek van de mensheid.
Waar we onze kinderen in de fysieke wereld steeds meer overbeschermen, laten we hen in de digitale wereld vogelvrij – met desastreuze gevolgen voor hun mentale welzijn.
In dit derde deel van 'De memoires van Abel Sikkink' zien we Parijs en het grillige Europa van de tweede helft van de negentiende eeuw.
De ineenstorting van welvaartsstaten, supercyclonen, megadroogtes, extreemrechts extremisme, ongebreidelde virussen, energietekorten, cyberaanvallen: de mensheid beweegt zich richting een tijdperk van permanente crisis.
Dit boek wijst de weg naar een energieker leven. Je wakkert het vuur in je leven weer aan!
