Krachtige spotprenten over het leed van een vergeten volk
Wist je niet, maar er wonen tienduizenden Riffijnen in Nederland. Een van hen is Mohand Abttoy, kunstenaar. Daar komen de helmen bundelt een kleine honderd van de felle protestaffiches die hij maakte tegen de onderdrukking van de volken uit de Rif, een bergachtig gebied dat nu deel uitmaakt van Noord-Marokko. Want woedend zijn ze, de Imazighen, zoals ze zichzelf noemen. Over corruptie, over rechteloosheid en over slechte medische voorzieningen. De affiches zijn al net zo woedend: Marokkaanse politici worden afgebeeld met rollende ogen en de beeldspraken zijn van het type onschuldige-kinderen-worden-vertrapt-door-sadistische-militairen (vandaar de ‘helmen’).
De visuele stijl doet Frans aan: kijk de spotprenten (de term ‘cartoons’ die de uitgever hanteert, heeft iets blijs over zich, dat past hier niet zo) over de Dreyfus-affaire (Joodse officier in 1902 onterecht veroordeeld voor spionage, enorme deining en omverwerping regime) er maar op na. Misschien geen toeval: Marokko was tot ver in de vorige eeuw een Franse kolonie. Hier geen mishandelde Mariannes (symbool van de Franse republiek) maar beelden van ME-ers die op demonstranten inslaan.
Waar komt al die boosheid vandaan? Daarvoor moeten we in de recente geschiedenis duiken. Het begon in 2016 met de wanhopige straathandelaar Mouhcine Fikri die om het leven kwam toen hij achter zijn in beslag genomen voorraad vis aan een vuilniswagen indook. Die vis, zijn broodwinning, was daar door de militaire politie ingegooid omdat die buiten het seizoen zou zijn gevangen. Dat raakte een snaar. Duizenden Riffijnen gingen de straat op. De regering sloeg keihard terug. Sleutelfiguren van Hirak al shaabi ('Volksbeweging') werden opgepakt en in de beruchte Okacha-gevangenis in Al Hoceima gesmeten. Die scènes beeldt Abttoy veelvuldig af.
Waarom die angst voor escalatie bij de regering? Daarvoor moeten we nóg verder terug, naar 1958, een jaartal dat we vaak terugzien in Abttoys tekeningen. In dat jaar werd in het net onafhankelijke Marokko een enorme opstand neergeslagen, waarna de Rifregio onder militair gezag kwam. In dat opzicht zijn, net als de Koerden en de Basken, de volken uit de Rif slachtoffer van de manier waarop in de 20e eeuw natiestaten tot stand kwamen. Eerder al was het gebied geteisterd door een brute koloniale oorlog waarbij Frankrijk 500 ton gifgas inzette om de Riffijnen eronder te krijgen.
Een getraumatiseerd volk dus, met een vrijwel onbekende geschiedenis. En heel veel ‘roots’ hier in Nederland, want met het exporteren van Riffijnse mannen als gastarbeiders naar onder meer Nederland sloeg de Marokkaanse regering twee vliegen in één klap: men was van een hoop lastpakken af en er kwam geld binnen dat ze naar hun familie stuurden. Die mannen praatten maar liever niet over deze narigheid met hun kinderen en kleinkinderen. Geen wonder dat de Rotterdamse Bades foundation kennis over de Rif (bijzondere cultuur en taal, historische dorpjes, spectaculaire natuur, stranden) wil bevorderen met jongerenreizen en uitgaven als deze, tot stand gekomen in samenwerking met de in ‘oosterse’ literatuur gespecialiseerde uitgeverij van Jurgen Maas.
Hoe nu een pamflet als dit met politieke spotprenten van het meest verbitterde soort te beoordelen? Als kunstzinnige uitingsvorm van de woede van een verdrukt volk heeft een bijzondere waarde. Wil je iets begrijpen van wat vele jongeren van Riffijns-Marokkaanse afkomst bezighoudt, dan voel je door dit boek met hen mee. Bij vlagen geeft de moedige (de Marokkaanse machthebbers zullen hem zijn werk niet in dank afnemen) Abttoy blijk van een bijzonder en kunstzinnig talent om zijn emoties met verf en pen over te brengen. In dat opzicht roept het een viersterrengevoel op.
Ben je iemand die liever leest over meisjes die op ijsblokken gaan staan omdat ze zo’n moeilijke jeugd hadden, dan is dit helemaal, maar dan ook echt helemaal niets voor jou. Een tussenweg is deze bundel te beoordelen op zijn merites als politiek spotprentenwerk. Dan is het weer niet zo subtiel en krachtig als dat van toppers als KAL (in de Economist) maar zeker de moeite waard.
Reageer op deze recensie
Meer recensies van VictorDLV
Gesponsord
Als Jolenes helikopter crasht in Irak, moet ze terugkeren naar het huwelijk en gezin dat ze onder hoogspanning achterliet. Schrijf je nu in voor de Hebban Leesclub.
Beth leidt een gelukkig leven met haar man Frank op hun schapenboerderij, maar dan komt haar jeugdliefde Gabriel terug, met wie ze als zeventienjarige een intense zomer beleefde. Bekijk alle Boekenweektips.
Fayes vader bedreigt niet alleen haar, maar ook haar dierbaren en levenswerk, het bedrijf Revenge. Ze roept haar vriendinnen om zich heen om de ultieme wraak te plannen. Bekijk alle Boekenweektips.
In concentratiekamp Westerbork doet jonge moeder Catharina alles wat nodig is om haarzelf en haar zoon te laten overleven. Ze gaat als showgirl dansen in het beroemde kampcabaret. Bekijk alle Boekenweektips.
Isabel woont alleen in het huis van haar overleden moeder, waar alles rustig voortkabbelt tot plotseling haar broer Louis met zijn nieuwe vriendin Eva voor de deur staat. Bekijk alle Boekenweektips.
Een onweerstaanbare schelmenroman over Algot Olsson en een bonte verzameling mensen. Algot stort zich op de mooie en hopelijk lucratieve kunst van het distilleren van brandewijn. Bekijk alle Boekenweektips
Een jonge cartograaf vertrekt naar Amsterdam en tekent voor zijn grote liefde in zijn wereldkaart, vlak naast de evenaar, een 'nog onontdekt' eiland dat haar naam draagt. Bekijk alle Boekenweektips.
Op een koude winteravond belandt de zeventigjarige Leah met haar auto in het water. Hoewel de kade al snel vol mensen staat, doet niemand iets. Tot grote frustratie van studente Mirjam. Bekijk alle Boekenweektips.
De meningsverschillen over hoe het tuincomplex bestuurd moet worden, kunnen elk moment weer oplaaien, maar de grootste dreiging komt van de kant van de gemeente. Bekijk alle Boekenweektips.
Philip Dröge duikt in de curieuze geschiedenis van Nederlandstalig New York en New Jersey en doet dat op de fiets. Een boek dat reisgids, geschiedenisboek en road novel ineen is. Bekijk alle Boekenweektips.
Taalwetenschapper Khalid Mourigh gaat de straat op en de scholen langs om straattaal, het gebruik van Engels en de meertaligheid van het Nederlands te onderzoeken. Bekijk alle Boekenweektips.
Aan het begin van de Eindtijd valt de vrijdenkende engel Astoreth naar de aarde. Hij raakt verzeild in apocalyptische avonturen die hem van Amsterdam naar het Zweedse platteland voeren. Bekijk alle Boekenweektips.
Een meisje en een vis denken beiden dat de ander gevangenzit en dus maken ze een wak, maar ze beseffen dat het beter is als ze blijven waar ze zijn. Bekijk alle Boekenweektips.
Terwijl de ambitieuze Pierre groeit in zijn rol op de redactie van een tijdschrift, kelderen de abonneecijfers. Hoe lang moeten tradities en gewoontes in stand worden gehouden? Bekijk alle Boekenweektips.
Tijdens de Tweede Wereldoorlog raken de levens van Luna en haar vader, de Joodse Rifka, de Indiase Chandar en Thiemen met elkaar verweven op een manier die zij niet voorzien. Bekijk alle Boekenweektips.
Eliza had zes broers, maar alleen Krekel is nog over. Een bangerik, een huilebalk, een blok aan haar been, eigenlijk. Alles gaat mis, maar Eliza en Krekel blijven zoeken naar hun verdwenen broers. Bekijk alle Boekenweektips.
Als de literaire bundel van zware crimineel Derek L. op het punt staat te verschijnen, mag hij tijdens zijn weekendverlof van de gevangenis aanwezig zijn op zijn eigen boekpresentatie. Bekijk alle Boekenweektips.
In dit hartstochtelijke pamflet toont docent Karim Amghar aan hoe mbo'ers nog steeds te maken hebben met onderwaardering, terwijl ze onmisbaar zijn voor de samenleving. Bekijk alle Boekenweektips.
Wanneer Hitler aan de vooravond van de Tweede Wereldoorlog Oostenrijk binnenvalt, moeten vijf hechte vrienden kleur bekennen. Kun je een ander ooit ten diepste kennen? Bekijk alle Boekenweektips.
Iemand breekt in bij Simon en beweert dat ze beiden vastzitten op een alternatieve belevingsvakantie. Het is het begin van een aangrijpende speurtocht. Bekijk alle Boekenweektips.
Stine Jensen verkent hoe mediastormen kunnen ontstaan en hoe je filosofie kunt inzetten om ze te duiden. Bekijk alle Boekenweektips.
Een kleurrijke groep outcasts raakt betrokken bij het mysterie van Salomé Abergel, de beroemde kunstenares die op het hoogtepunt van haar carrière plotseling verdwijnt. Bekijk alle Boekweektips.
Als Hitler aan de macht komt, vluchten Eva en Itzhak naar het conservatieve Zeeland. Daar haalt het gevaar hen in en Eva zal moeten kiezen. Bekijk alle Boekenweektips.
In de persoonlijke verhalen van Rusland-correspondent Iris de Graaf lees je hoe het is om als jonge vrouw verslag te doen vanuit Moskou, in het land van haar grootmoeder. Bekijk alle Boekenweektips.
Het is ronduit indrukwekkend wat we weten van onze moedertaal, wat we ermee kunnen, en hoe we dingen haarfijn aanvoelen. Bekijk alle Boekenweektips.
Sinds 2015 zit Astrid Holleeder ondergedoken, wat enorme impact heeft op haar leven en dat van haar familie. Ze vertelt over de dagelijkse routines, constante waakzaamheid en haar angst. Bekijk alle Boekenweektips.
