Liefde, wreedheid en chocolademelk in 20e-eeuws Georgië

"Terwijl honderdduizenden arbeiders staakten, de Tsjeka (voorloper van de KGB) arresterend en schietend rondging, zaten [de Georgische Stasia en haar tante], in de waan dat de gruwelen aan hen voorbij zouden gaan, thee te drinken en patience te spelen." De 17-jarige Georgische Stasia ontkomt niet aan de gevolgen van de Russische revolutie - en haar familie ook niet. Gelukkig is er de chocoladedrank met het geheime ingrediënt die uitkomst biedt.

Stasia’s man komt gebroken terug uit de burgeroorlog: hij moest in opdracht van de Russen opstandige boeren doden. Haar vader, de chocoladefabrikant en uitvinder van de geheime drank, moet zijn bezittingen van de Russische bezetter opgeven. Stasia's zoon Kostja heeft militaire ambities en eindigt bij de geheime dienst. Haar dochter, de idealistische zangeres Kitty, komt lijnrecht tegenover hem te staan. Hij laat toe dat haar ongeboren kind, verwekt door een Georgische vrijheidsstijder, wordt weggeaborteerd. Geen wonder dat ze tot moord gedreven wordt: met behulp van de chocolademelk maakt ze haar communistische beulen onschadelijk.

Elene, Kostja’s dochter, moet van haar steeds tiraniekkere vader weg uit Tblisi en in Moskou op kostschool. "Ze haatte haar ouders omdat ze haar hierheen hadden gestuurd, en ze haatte het koude, grijze klimaat." Aan de russificatie is niet te ontkomen. In het zevende boek zijn we weer terug bij het begin. De Sovjet-Unie is ingestort. De jonge Brilka, kleinkind van Elene, die met een dansgroep van Tbilisi naar Amsterdam reist, wil niet naar Georgië terug. Weer is het een tante die voor redding zorgt: tante Nitsa in Berlijn zet Brilka weer met de beide benen op de grond. Brilka’s bladzijden, boek acht, zijn leeg: haar boek moet nog geschreven worden.

Zeven boeken in één, zeven levens van één familie - bijna 1.300 pagina's. Geen wonder dat de uitgeverij spreekt over een nieuwe Tolstoj. Zijn het bij de grote Russische schrijver de mannen die handelend optreden, bij Nino Haratischwili (1983) zijn het de vrouwen. Zíj koesteren het chocoladedrankrecept, zij onfermen zich over stuurloze mannen.  Het contrast tussen de zuiverheid van de Georgische vrouwen, die zich in dans en zang bekwamen, en de wrede mannenwereld geeft extra diepte aan het verhaal. Dat tante uit Berlijn, het verhaal in het hier en nu vertelt aan haar nichtje Brilka is een mooie vondst. En mocht de lezer ooit vermoeid raken, dan is er de magische chocoladedrank om de spanning weer op te voeren.

Nino Haratischwili schreef een bijzonder ambitieuze roman, zoals hebbancollega Guy Doms het omschreef. Voor je het weet klinkt dat als 'loodzwaar'. Maar Haratischwili weeft de geschiedenis van Oost-Europa en de familieverwikkelingen moeiteloos dooreen, heeft gevoel voor humor en brengt haar personages tot leven. "Als je mij van tevoren had verteld dat ik zo gegrepen zou zijn door een boek over de geschiedenis van een Georgische familie, had ik je niet geloofd", schreef hebbanlid Marjolein.

Precies 100 jaar na de Russische revolutie en meer dan 40 jaar na De Goelag Archipel (Solzjenitsyn) is de herinnering aan al die grote en kleine Stalins (Stalin zelf werd geboren in Georgië) aan het vervagen. Dit boek laat zien hoe hele generaties door hun wreedheid zijn getekend. Een overtuigende aanklacht tegen de onderdrukking, geschreven met liefde voor het Georgische volk. Een strijd tussen goed en kwaad van Shakespeareaanse proporties, historisch verantwoord, evenwichtig opgebouwd en met vaart door slim toegepaste kunstgrepen - dit boek heeft alles in zich om een klassieker te worden.