De lange ochtend van de Middeleeuwen

Aan de rand van de wereld, geschreven door rasverteller, historicus en omroeper Michael Pye "gaat over de herontdekking van een verloren wereld en over wat die wereld voor ons betekent: het leven rondom de Noordzee in een tijd toen reizen over water nog de eenvoudigste manier van verplaatsen was, toen de zee volkeren verbond en geloven en ideeën transporteerde." Dit boeiende verhaal neemt de lezer mee in een tijdmachine naar een wereld waar we ons heden ten dage niets meer bij kunnen voorstellen.

De auteur beschrijft minutieus hoe de landen rondom de Noordzee gevormd werden door diezelfde zee. Die geeft haar diepste geschiedenisgeheimen prijs en legt zo volkeren bloot waar je als klein kind op de basisschool voor het eerst over hoorde vertellen: Germanen, Franken, Friezen en niet te vergeten de Vikingen (denk aan de strijd om Dorestad!). Aan de rand van de wereld is geen doorsnee geschiedenisverhaal, maar geeft een tijdsbeeld weer waarin de Noordzee haar macht en kracht duidelijk laat zien in de levens van gewone mensen, ambachtslui, spionnen, monniken, handelslui en tal van andere interessante persoonlijkheden. De zee als metafoor voor de geschiedenis van de middeleeuwen en de werking van die zee op de levens van mensen worden op sommige plaatsen prachtig uitgewerkt door middel van poëtisch taalgebruik: "Er waren slechts eeuwen van leven, en de trage, verdrietige terugtocht van dat leven terwijl het zand landinwaarts werd geblazen en er maar weinig van waarde achterbleef, behalve natuurlijk de doden." Dit verhaal is een eyeopener: Het leven van onze voorouders moet niet bekend komen te staan als ‘duister’, maar moet veranderd worden in de ‘lange ochtend’ van de middeleeuwen.

Dit boek neemt je via een inleidend woord mee naar achtereenvolgens de opkomst van het geld en de economie, de eerste nederzettingen, de wetenschap, het seksuele leven van de middeleeuwers, het bedwingen van de natuur (toen ook al!), recht en onrecht en eindigt met een uitgebreid hoofdstuk over de stad en de wereld om de middeleeuwer heen. In dit laatste stuk schitteren de contouren van de moderne wereld en begint deze wereld vastere vormen aan te nemen. Niet alles is meer vanzelfsprekend, maar de visie ‘Eerst zien, dan geloven’ is in opkomst. Zoals Pye zelf beschrijft: "We bevinden ons niet meer in de marge van de geschiedenis. Het gaat nu om essentiële dingen, om de veranderingen in attitude die onze wereld mogelijk hebben gemaakt."

Michael Pye weet de lezer vanaf het begin te boeien. Fraaie volzinnen, uitgewerkte anekdotes en gedoseerde humor zorgen ervoor dat je blijft lezen. Toch moet je het hoofd erbij houden. Gemakkelijk is het niet altijd. Veel details, namen, gebeurtenissen en jaartallen halen de vaart er soms een beetje uit. Maar dat vormt voor de geschiedenisliefhebber en degene die die liefde juist wil ontwikkelen vast geen probleem. Pye sluit zijn intrigerende boek af met een helder pakket aan noten waarmee hij zijn verhaal goed weet te onderbouwen. Een overzichtelijk register en een dankwoord complementeren het boek.

Meer en meer begint het de lezer te dagen: We hebben de wereld zoals die nu is te danken aan de middeleeuwers van toen: "Rondom de koude, grijze wateren van de Noordzee hebben oude dingen, marginale dingen, onmodieuze dingen ons huidige bestaan mogelijk gemaakt(…) Het is hoog tijd om al die dingen de plaats te geven die hun toekomt."