Op zoek naar vergeving

Het Amerika van de ziel is een verzameling essays van de hand van Karl Ove Knausgard. De auteur geniet enorme bekendheid vanwege zijn autobiografische werken in de serie Mijn Strijd. Zes vuistdikke boeken die zeer persoonlijk zijn en getuigen van de grootsheid van zijn schrijverschap.

Deze essaybundel is van een ander kaliber. Nog voor de schrijver zijn eerste roman voltooide en publiceerde, schreef hij essays over kunst en literatuur. In dit boek zijn de belangrijkste artikelen gebundeld. Zeer uiteenlopende onderwerpen passeren de revue: het bijwonen van de begrafenis van zijn vader, het bloedbad op het eiland Utoya en het meewerken aan de vertaling van de Bijbel in het Noors zijn enkele thema’s die voorbijkomen. Knausgard neemt hiervoor ruimschoots de tijd. In beeldend proza, zoals we dat gewend zijn van hem, neemt hij de lezer mee op ontdekkingstocht en worden de vragen die hij aan zichzelf stelt die van de lezer. Hij weet de lezer mee te nemen in zijn hoofd. Zo vereenzelvig jij je met hem.

In zijn essay ‘Genade’ schrijft hij bijvoorbeeld over vergeving:

‘Ik weet bijna nooit waarom ik schrijf wat ik schrijf, denk wat ik denk, voel wat ik voel. Een cynicus zou […] zeggen dat ik over vergeving begin omdat ik er behoefte aan heb. Ik heb iets verkeerd gedaan, daar lijd ik onder, en dat verkeerde wordt ongedaan gemaakt mits ik iemand kan vinden die het me kan vergeven […] en het klopt, ik heb altijd het gevoel dat ik iets ergs, iets verkeerds en onherstelbaars heb gedaan, ik heb altijd het gevoel dat ik een slecht mens ben, en dat laat me nooit meer los.’

Knausgard vraagt zich vervolgens af of hij dit gevoel ooit zou kunnen kwijtraken. Zou hij simpelweg kunnen geloven, knielen en om vergeving vragen? ‘Ik geloof niet, dus kan ik het niet.’ Hier toont hij zich een groot denker, maar voel je ook de neerslachtigheid tussen de regels door. En is niet elk mens op zoek naar zingeving, naar verlossing, vergeving? Diep menselijk, puur en eerlijk vertelt hij vervolgens over de rol van het geweten, zijn karakter en hoe dit je leven vormt.

‘De hel, dat is als je niemand bent. Daarom heb ik in mijn leven zo veel afstand tot andere mensen gehouden; uit angst te worden afgewezen heb ik de afwijzing in eigen hand genomen.’

Uiteindelijk komt hij tot de conclusie dat ‘genade het tegenovergestelde is van het sociale. Genade heft alle verschillen op, daarin is iedereen gelijk.’Dat, en juist dat, is, zo betoogt hij, tegelijk onmogelijk. Het christendom is onrealiseerbaar. Juist dit gevoelen zet hem buiten de genade. Deze paradox maakt Knausgard tot wie hij is.

Knausgard stelt boeiende, redelijke vragen in dit fraai vormgegeven boek. Zo gaat hij ook in op de vraag hoe het kan dat Anders Breivik zo in elkaar stak dat hij zoveel jonge mensen op een dag van het leven kon beroven. Een aangrijpend essay!