Hebben jullie het leesjaar goed ingezet? Bij Literatuur onder de loep ging het prima! Wij ontdekten de eerste maanden van het jaar al heel wat moois. Januari en februari brachten ons veel uitersten. Winter, storm, lente. Lonkende coronavrijheid en oorlog naast de deur. Klassiekers en hedendaagse boeken. Literatuur en ook wat anders. 

Samenstelling: Ine
Banner: Anne Oerlemans 

Tea deed een ontdekking die smaakt naar meer!

Een mens is toch nooit te laat met het ontdekken van parels?

Tea: Een van de verrassendste boeken die ik dit jaar las is Liefde in tijden van cholera van Gabriel García Márquez. Bijzonder hoe zo’n bekende (moderne) klassieker zo lang ongelezen in mijn kast moest wachten voor hij zijn opwachting mocht maken. Waarom nu dan wel? Dat heeft te maken met mijn persoonlijke uitdaging van 2022, daarover later in het Literatuurcafé meer.

Liefde in tijden van cholera is veel meer dan een liefdesroman. De auteur weet schitterende beelden op te roepen van Colombia, zeer zintuigelijk en poëtisch. Of het nu gaat over het ruige leven van de haven met de ‘huizen van plezier’, de scheepvaart, het leven van een arts, een schuchter meisje dat bewonderd wordt door een minnaar…, alles wordt gezien door iemand met oog voor detail. Soms rauw, soms onroerend, maar steeds met groot inlevingsvermogen wordt het verhaal verteld van twee mensen die samen iets hadden, maar hun levens toch niet deelden. Honderd jaar eenzaamheid ligt ook nog klaar, daar verheug ik me op. Een mens is toch nooit te laat met het ontdekken van parels?

Cies trok eindelijk zijn stoute schoenen aan om dit boek te lezen (maar daar bleef het niet bij).

Bang voor niets. Het zwarte bloed is na lezing direct in mijn Hebban Top 50 terecht gekomen.

Cies: Het leesjaar begon goed, het eerste boek dat ik uitlas in 2022 was gelijk 5 sterren waard. Het zwarte bloed uit 1935 van Louis Guilloux stond al een aantal jaren in de kast. Ik 'durfde' steeds niet om het te gaan lezen, want het werd kort na publicatie zowat de hemel in geprezen door André Malraux en Edgar du Perron, twee van mijn favoriete schrijvers. Klinkt misschien raar 'niet durven', want ik ging er bij voorbaat eigenlijk van uit dat ik het een heel goed boek zou gaan vinden op basis van de aanbevelingen van Malraux en Du Perron, maar hield er toch rekening mee dat Het zwarte bloed niet helemaal aan mijn wel hele hoge verwachtingen zou voldoen. Bang voor niets. Het zwarte bloed is na lezing direct in mijn Hebban Top 50 terecht gekomen (plek 13).

Het zwarte bloed speelt zich af op 24 oktober 1917 in een Bretoense havenplaats. Het hoofdpersonage Merlin is een richting zijn pensioen aanlopende leraar op het plaatselijke lyceum. Ooit lag er voor hem een mooie toekomst als academicus voor hem klaar. Zijn eigengereidheid en zijn walging voor andere mensen en het leven in het algemeen hebben ervoor gezorgd dat de misantroop Merlin zijn dagen slijt als leraar in een Franse provinciestad in plaats van als professor aan een Parijse universiteit. Door de ogen van Merlin schetst, nee, maakt Guilloux een collage van kristalheldere foto's die een walgelijk beeld geven van kleinstedelijke samenleving.

Dat van die collage zou Guilloux wel eens geleend kunnen hebben van de tweede Franse favoriet die ik de afgelopen twee maanden heb gelezen. De valsemunters uit 1925 van de veel bekendere André Gide is een modernistische klassieker die in niets onderdoet voor andere modernistische klassiekers als het in 1922 gepubliceerde Ulysses van James Joyce of De Toverberg van Thomas Mann uit 1924. Gide gaat in De valsemunters op zoek naar de mogelijkheden en onmogelijkheden van de roman door (fictieve) dagboekfragmenten af te wisselen met een roman in de roman, door te wisselen van verteller waarbij de anonieme verteller/schrijver van De valsemunters die we aan het lezen zijn de lezer regelmatig rechtstreeks aanspreekt. In de handen van een mindere schrijver zou het een puinhoop worden, bij Gide wordt het fascinerende literatuur; een collage van fragmenten die Gide op knappe wijze bij elkaar weet te houden.

Anne vloog er meteen in dit jaar, een hele stapel las ze al weg, maar ze kijkt al gulzig vooruit.

Voor mij tot nu toe dus het hoogtepunt op leesgebied, dat er nog veel mogen volgen!

Anne: Ik las al meer dan twintig boeken dit jaar, nog geen enkel boek gaf ik vijf sterren maar De kleuren van Anna van Sander Kollaard kwam heel dichtbij. Voor lezers die van een boek met een duidelijk plot houden is het wellicht wat minder geschikt, maar ik heb genoten van alle beschrijvingen en associaties met kleur die de rode draad vormen in dit boek. Alledaagse observaties worden afgewisseld met overpeinzingen over grotere en actuele thema's, ik zou het aanraden aan iedereen die bijvoorbeeld ook genoten heeft van de seizoenenreeks van Ali Smith. Voor mij tot nu toe dus het hoogtepunt op leesgebied, dat er nog veel mogen volgen!

Ine deelde dit jaar al een aantal keer 5 sterren uit. Het was niet makkelijk maar ze koos daar één uit. 

De laatste jaren kom ik tot de ontdekking dat ik van Poolse boeken hou; ze lijken een heel eigen sfeer te hebben.

Ine: Tot mijn eigen verbazing staat mijn teller voor 2022 al op vijftien boeken. Vijf ervan gaf ik 5 sterren en dat maakt het kiezen echt niet makkelijk, want eigenlijk verdienen ze allemaal een vermelding. Toch noem ik er maar één: Oer en andere tijden van Olga Tokarczuk. De laatste jaren kom ik tot de ontdekking dat ik van Poolse boeken hou; ze lijken een heel eigen sfeer te hebben. Ik begon zelfs al een beetje te dromen van een reis naar het land. Het is een dun boek waarin de hele twintigste eeuw zit verpakt. Een klein dorp komt gaandeweg meer in contact met de buitenwereld. Heel veel positiefs komt hun kant op, maar natuurlijk waren er ook twee wereldoorlogen. Toch blijft het dorp heel erg op zichzelf. De tradities vervagen, maar houden nog steeds stand in de vele verhalen en mythen uit de streek. Net als de mensen die er een houvast in vinden in de veranderende wereld. Een vleugje magie doet wonderen – vraag maar aan de grote Márquez.

Gigi had een echte pageturner te pakken met een verrassend einde.

Het mooiste aan dit boek is voor mij is dan ook het einde waar je zelf mee mag denken over het verloop van het verhaal.

Gigi: Het mooiste boek van de afgelopen twee maanden was Herkomst van Sasa Stanisic. Dit boek won de Buchpreis in 2019 en ik snap wel waarom. Het is de roman die ik cadeau kreeg van Evy bij Secret Santa en het bleek een schot in de roos. Parallel aan het aftakelingsproces van zijn oma Kristina beschrijft Sasa zijn levensverhaal en dan vooral zijn afkomst (of herkomst). Hij maakt stap voor stap duidelijk dat iemands herkomst soms ingewikkeld is om te benoemen. Want zeg nou zelf: waar kom je vandaan als je geboren bent in Joegoslavië.

Sasa baseert zich deels op zijn geheugen, dat niet altijd secuur blijkt te zijn, en deels op historische feiten. Zelden las ik een boek met zoveel geschiedkundige informatie die met zoveel humor werd opgediend dat ik het gevoel had een pageturner te lezen. Al snel wist ik dat dit boek grote kans maakte om favoriet te worden van deze maanden. Toch vond ik het laatste hoofdstuk van het boek het meest verrassend. Het mooiste aan dit boek is voor mij is dan ook het einde waar je zelf mee mag denken over het verloop van het verhaal. Verwarrend maar leuk, net zo verwarrend als de zoektocht naar de herkomst voor Sasa is. Het verhaal springt daar van hot naar her en de lezer mag puzzelen en beslissen. Heel bijzonder, echt.

Zo kennen we Jan: ook deze keer kon hij niet kiezen!

Twee boeken houden me nog steeds bezig, omdat ze allebei prachtige verbindingen vanuit de tekst leggen.

Jan: Ik kan deze maand niet kiezen. Twee boeken die ik las houden me nog steeds bezig, omdat ze allebei prachtige verbindingen vanuit de tekst leggen. In De lunchroom van Hans Muiderman werd ik meteen nieuwsgierig toen ik het motto las: “Gisteren heerst over alle dagen.” Het is een citaat uit een gedicht van beeldend kunstenaar/muzikant/schrijver Armando. Bij Armando speelt het verleden en dan met name de Tweede Wereldoorlog een belangrijke rol in zijn leven. Hans Muiderman heeft tijd en herinnering als belangrijkste thema’s in zijn verhaal. De auteur onderzoekt als het ware de werking van het geheugen, van de tijd, van de herinnering. Herinneringen veranderen in de loop der jaren, krijgen een ander kleur, de leemtes in de herinneringen worden opgevuld. Feiten en verbeelding raken vermengd. “Een herinnering is een onbetrouwbaar ding,” constateert hoofdpersonage Freek. En wat bleek toen in de auteur interviewde: Armando is een constante in het leven van Hans Muiderman. Dit boek is een buitengewoon mooi kleinood.

Het tweede boek dat me nog steeds in de greep heeft is Het mollenfeest van Dominique Biebau. Het boek wordt geafficheerd als een spannend boek/thriller, maar ik vind het veel meer een spannende roman. Het verhaal is zo bijzonder omdat er allerlei verbindingen (zij het losjes) gelegd worden naar Van der Mollenfeeste van Antonis de Roovere. Dat was een zogenaamde ‘dodendans’, een memento mori, geschreven in een tijd waarin de pest rondwaarde door Europa. Biebau maakt van Het mollenfeest een moderne dodendans: spannend en vol van intrigerende intertekstuele verwijzingen. Een boek waar ik zo van heb genoten. Zo mooi!

Hetty las dit maand maar twee boeken en wil ze allebei vermelden. Het eerste houdt verband met haar werk, met het tweede trok ze opnieuw oostwaarts, naar de Wolga.

Het is zo mooi geschreven, de beschrijvingen van de natuur zijn schitterend en er zitten mooie sprookjesachtige elementen in het verhaal verweven.

Hetty: Het is weer erg lastig om mijn favoriete boek van de afgelopen twee maanden te kiezen… Niet omdat ik er zoveel las, want ik las maar 2 boeken. Maar meer door het onderwerp van de boeken.

Het eerste boek: Speels, liefdevol en vakkundig van Elly Singer en Dorian de Haan. Een boek dat aansluit bij mijn opleiding en een opdracht over pedagogische visies. Onbewust blijk ik vaak te werken volgens de visie van Elly Singer. Mijn collega maakte me hierop attent wat natuurlijk mijn nieuwsgierigheid wekte! Dus ben ik dit boek van haar gaan lezen en vindt het ontzettend interessant, kan bijna niet stoppen met lezen (bijna uit nu). En ja ik herken mijn eigen manier van werken. Maar of dit boek nu zo geschikt is om in deze rubriek te noemen? Ik weet het niet.

Het tweede boek: Wolgakinderen van Guzel Jachina. Tja een boek over Rusland, of iemand daar op dit moment op zit te wachten? Ik kan me goed voorstellen dat de boeken over dit land even ver weg achter in de kast gestopt worden omdat het teveel doet denken aan de verschrikkelijke actualiteit! Toch is dit boek, misschien voor op een ander moment, wel een aanrader. Het is zo mooi geschreven, de beschrijvingen van de natuur zijn schitterend en er zitten mooie sprookjesachtige elementen in het verhaal verweven. Tevens geeft het verhaal een beeld van de geschiedenis in dat gedeelte van Rusland, een geschiedenis die denk ik voor velen onbekend is.

Evy doet er nog een schepje bovenop, niet één, niet twee, maar drie boeken krijgen van haar de opdruk ‘mijn favoriet’.

Ik ben enorm geraakt door twee boeken en eigenlijk mag de vermelding van een derde ook niet ontbreken.

Evy: En opnieuw kan ik niet kiezen. Ik ben enorm geraakt door twee boeken die ik de afgelopen maanden heb gelezen en eigenlijk mag de vermelding van een derde ook niet ontbreken. 

Als ik van mijn favorieten dan toch een top drie moet maken, staat Persepolis van Marjane Satrapi op één. Een graphic novel (opnieuw, ik weet het, sorry) die een opgroeiend meisje in Iran volgt. Het boek is geïnspireerd op het leven van de auteur en het is dé manier om op een begrijpelijke, eenvoudige en toch emotioneel geladen manier naar de recente geschiedenis van Iran te kijken. Daarnaast zit er zeker meer dan genoeg coming of age in, waardoor je het hoofdpersonage erg goed leert kennen en waardoor zij erg onder je huid kruipt. Wat mij het meest tegenhield om het boek te gaan lezen is de afschuwelijke cover. De illustratiestijl is er niet eentje die mij enorm aantrekt op het eerste zicht, maar ik ben blij dat ik me daar toch overheen heb gezet want het past prima bij het verhaal en zeker het zwart-witte aspect versterkt het nog. 

Mijn nummer twee van de afgelopen maanden is Dag liefje, met Mila gaat het goed en ik klungel lekker verder van Stefaan Degand. Een non-fictie boek, autobiografisch, over alle elementen van het leven. Het is een eenvoudig boek, met veel zelfspot en wat donkere humor erin. Heel luchtig geschreven, maar het komt binnen als een mokerslag. Het is moeilijk om er wat over te zeggen zonder te veel weg te geven, maar je leest het uit in een avond en het is absoluut de moeite waard. Geen hoogstaande literatuur, maar ook niet echt populaire mainstream, gewoon een origineel verteld, persoonlijk verhaal over de harde realiteit van het leven.

Mijn derde favoriet is Kruispunt van Jonathan Franzen en die wou ik graag nog vermelden, omdat ik het gevoel had dat ik toch een boek binnen het genre Literatuur moest vermelden. Kruispunt is een prachtig geschreven eerste deel van een trilogie, waarin we een familie volgen in het Amerika van de vroege jaren zeventig. De diepgang van de personages en de uitwerking van hun persoonlijke problematieken is indrukwekkend. Je volgt afwisselend per hoofdstuk 5 van de 6 familieleden, alleen de jongste zoon niet. Het is typisch zo een boek waarbij je na het dichtslaan in een gat valt en je al uitkijkt naar het volgende deel, jezelf afvragend hoe het de personages dan zal vergaan.

En jullie? Zijn jullie het eens met onze bevindingen? Of lazen jullie andere en misschien wel betere boeken? Laat het ons weten, ook dit jaar zijn we nog o zo nieuwsgierig!