De doofpot

Sommige boeken staan al heel lang op mijn wil-ik-lezen-lijst. De apotheker van Auschwitz was ook zo’n boek. Ik wilde weten wat de ooggetuigen (daders en slachtoffers) te melden hadden bij het Auschwitzproces van de jaren 60, maar durfde dit boek toch niet te lezen. Toen Yvonne Muilwijk een oproep deed om het boek van Dieter Schlesak in een samenleesproject te lezen, ging ik overstag.

Niet de juiste dosering…                                                                               

Het woord roman op de cover heeft mij op het verkeerde been gezet. Ik verwachte een goed leesbare en informatieve roman over de SS-apotheker Victor Caspesius. Uit de recensies die ik over het boek gelezen had, begreep ik dat er een aantal gruwelijke ooggetuigenverslagen in stonden die betrekking hadden op de hoofdpersoon van het boek. Echter het boek bestaat bijna alleen maar uit stukjes die geknipt zijn uit Auschwitzprocesverslagen, dagboeken en interviews met getuigen. Ze getuigen niet alleen over Victor Caspesius, maar over allerlei gebeurtenissen de in Auschwitz plaats hebben gevonden. Het is een aaneenschakeling van gruwelijke gebeurtenissen en als lezer spring je van de ene ellende in de ander. Ook valt de schrijver veel in herhaling. Het is een rommelig geheel wat moeilijk leest. Ik werd er doodmoe van. Het is dat ik mezelf aangemeld had voor het samenleesproject, anders was ik na een paar hoofdstukken afgehaakt.

Het herhaalrecept…                                                                                   

Casperius ontmoette in Auschwitz veel plaatsgenoten uit Zevenbergen (Transsylvanië, Roemenië). Joodse mensen met wie hij voor de oorlog een goed contact had. Tijdens het Auschwitz-proces (Frankfurt 1963-1965) vertelden verschillende overlevenden dat hij in het dorp bekend stond als een behulpzame en kerkelijke man. Enkele waren zelfs lange tijd vriendschappelijk met hem opgetrokken. Wanneer er een nieuwe groep bewoners uit Zevenbergen op het station van Auschwitz arriveerde stuurde de apotheker hen zonder enige aarzeling richting gaskamer.

Last van bijwerkingen…                                                                             

Tijdens het proces ontkende de apotheek zijn betrokkenheid bij de selectie. Ook voelde hij zich niet verantwoordelijk voor de gruwelijkheden die plaatsgevonden hadden en toont geen spoortje berouw. Hij had, net als vele anderen, slechts zijn plicht vervuld. Hij omschreef zichzelf als naoorlogs-slachtoffer.                                                

• De ondervragingen bij het proces waren een grote kwelling voor Caspesius.                                                    
• Tijdens zijn gevangenschap mocht hij zijn gezin niet zien.                                    
• Caspesius beeerde al zijn bezittingen kwijt te zijn geraakt en diep in de schulden zitten.

Een bittere pil…                                                                                                 

Toch was Caspesius wel degelijk een collega van gruwelarts Josef Mengele en heeft hij zich schuldig gemaakt aan vreselijke oorlogsmisdrijven. Na de oorlog vertrok hij met koffers vol goud (afkomstig uit tandprothesen) en waardevolle spullen richting huis. In Reutlingen en Göppingen (Duitsland) kocht hij een mooi huis, een apotheek en een schoonheidssalon. Hij pakte zijn leven weer op of er niets gebeurd was. In 1965 werd hij veroordeeld tot negen jaar gevangenisstraf. Drie jaar later liep hij alweer op vrije voeten. Zijn Roemeens Joodse plaatsgenoten kregen levenslang.

Bandopnames van het Auschwitzproces

Er is nog een ander boek over het leven van Caspesius, De apotheker van Mengele van Patricia Posner.