De jongen op de berg - John Boyne
Bergafwaarts
Eind jaren 30 laat Hitler zijn bescheiden landhuis op de Obersalzberg verbouwen tot een villa die bij zijn status als leider van het Duitse volk past. Er verschijnt een optrekje met maar liefst 30 kamers, voorzien van vele luxe. De ruim 400 inwoners van het dorp worden verdreven. Het idyllische dorp veranderd in een SS-bolwerk. Naast Hitlers Berghof verschijnen er ook woningen voor Göring en Speer en wordt er een ziekenhuis, hotel en theater uit de grond gestampt. Op deze broedplek van terreur, omringt door de slechtste van de aarde, groeit een kleine jongen op.
Pierrot woont in Parijs. Op zevenjarige leeftijd wordt de kleine jongen wees. Hij neemt afscheid van zijn hond en best vriend Anshel (een joodse jongen) en komt in een weeshuis terecht. Na enige tijd vertrekt hij met de trein naar zijn tante Beatrix in Duitsland. Beatrix werkt als huishoudster in een mooi huis, boven op een berg. Om geen achterdocht op te wekken bij haar werkgever verandert Beatrix de naam van haar neefje in Pieter.
De belangrijkste thema’s van het boek zijn: Oorlogstrauma’s (Pierrots vader had een groot trauma van de Eerste Wereldoorlog), de gevolgen van indoctrinatie, aanpassingsvermogens en kneedbaarheid van een kind, oorlog, verlies en schuldgevoelens.
We zien het verhaal door de ogen van de kleine Pierrot. We lezen dus weinig over vervolgingen, concentratiekampen, bombardementen, honger, capitulatie of andere ellende. Maar wat we wel lezen is net zo gruwelijk; hoe onschuldige kinderen klaar worden gestoomd om aan de oorlog deel te nemen.
Pierrot verandert op de Berghof in een jaar tijd van een schattig en kwetsbaar jongetje in een gevaarlijk en gewetenloos lid van de Hitler Jugend. De veranderingen beginnen geleidelijk en lijken onschuldig. Het kind vindt het prachtig om een uniform te dragen en voelt zich trots dat hij deel uitmaakt van Hitlers wereld. Langzaamaan zie je zijn ideeën veranderen. Eerst wist hij zijn vriendje Anshel uit zijn geheugen, dan zijn Franse afkomst, vervolgens luistert hij niet meer naar zijn tante Beatrix en behandelt hij zijn vriendinnetje Katarina en het personeel van de Berghof als zijn ondergeschikte. Waar gaat dit naar toe vraag je je als lezer af. De machtscultuur, haat, angst, opvoeding en manipulatie hersenspoelen het kind volledig. Uiteindelijk kost Pieters gewetenloze gedrag het leven van twee mensen die nauw met hem verbonden zijn. Het verhaal is (helaas) nog steeds actueel. Nederland is bezig IS-kinderen terug naar huis te laten keren. Net als bij Pieter is het leven van deze kinderen ook totaal verwoest. Tijdens het lezen van de laatste bladzijden schoten er veel vragen door mijn hoofd. Hoeveel Pietertjes komen er vanuit Syrië naar ons land? De wachtlijsten in de jeugdgezondheidszorg zijn erg lang. Hoe kunnen we al deze kinderen goed begeleiden? Zijn ze nog wel te redden? Loopt onze maatschappij gevaar bij hun terugkeer? Kunnen deze slachtoffers (want dat zijn het) ooit nog een normaal leven leiden? Waarom hebben we toch niets van onze geschiedenis geleerd?
Ik kocht dit boek in een pocketuitvoering (bij Kruidvat) voor maar drie euro. Eigenlijk zou dit boek voor een hele middelbare school klas aangeschaft moeten worden. Het verhaal is echt een heel goede geschiedenisles!
Foto's Eva Braun en Adolf Hitler bij de Berghof.
Het uniform van Pieter.
https://www.hebban.nl/recensies/edith-over-de-jongen-die-zijn-vader-zocht
https://www.hebban.nl/spot/boeken-met-een-ster/nieuws/de-jongen-in-de-gestreepte-pyjama-john-boyne
Manuscripta Utrecht 8 september 2014.
Samen met enkele andere Hebban-lezers een meet and greet met John Boyne.
