Reizigersinformatie 

Everhard Arends, de boekenconducteur van de NS, riep Een reiziger van John Boyne uit tot Treinboek van de maand juni. De titel van het boek past natuurlijk geweldig bij de spoorwegen. Maar het boek sluit ook nog eens erg goed aan bij het thema van de Boekenweek 2021, Tweestrijd. De hoofdpersoon van het boek staat bijna 500 bladzijden lang in tweestrijd.

Het verhaal van de reiziger start aan het begin van onze jaartelling. In Palestina woont een gezin dat bestaat uit een vader, moeder en hun twee zoons. Het bijzondere is dat elk volgend hoofdstuk zich in een latere tijd en in een ander land afspeelt. De hoofdpersonen krijgen in elk hoofdstuk een andere naam, maar hun verhaal blijft zich ontwikkelen. We leren hun karakters, geheimen en talenten steeds beter kennen. De grootte van het gezin neemt toe door geboorten en huwelijken en af door de dood. Steeds maakt het verhaal tijdsprongen van tientallen jaren. Het eindigt in de toekomst, het jaar 2080.

De hoofdpersoon is een kunstzinnige, creatieve en sociale man. In elke nieuwe tijd beoefent hij een ander vak: schoenmaker, zeilenmaker, metaalbewerker, pottenbakker, houtbewerker, kledingmaker, toneelschrijver, dichter enz. De man trouwt driemaal, maar al zijn echtgenotes overlijden kort na hun huwelijk.

De oorspronkelijke titel van het boek is A traveller at the gates of wisdom. De ik-persoon maakt een tijdreis door twee millenniums. Door de eeuwen heeft de mens zich enorm ontwikkeld. Ook de ik-persoon is een wijs man geworden. Toch is zijn en onze eindbestemming is nog lang niet bereikt. We maken nog steeds dezelfde fouten als twee eeuwen terug.

Oude bekende 

In het boek komen enkele personages uit voorgaande boeken van Boyne terug. In 1790 zit de ik-persoon in de gevangenis van Hohenasper in Duitsland. Zijn broer overhandigd hem een krant waarin een interview staat met ketelbinkie Turnstile. John Jacob Turnstile is de hoofdpersoon van het boek De scheepsjongen. Als de ik-persoon in 1832 in de Bridewell gevangenis in Glasgow zit, krijgt hij bezoek van Matthieu Zéla. Zéla is de hoofdpersoon van Dief van de tijd. Ook heeft hij een bijrol in De scheepsjongen. In 1916 zit hij met Joe Patience in de Shepton-Mallet gevangenis in Engeland. Joe is de buurman van Georgie Summerfield uit De jongen die zijn vader zocht. Joe zit in de gevangenis omdat hij dienstweigeraar is. De hoofdpersoon mag de gevangenis verlaten in ruil voor een reisje naar de frontlinie in Frankrijk. Hier ontmoet hij Sergeant Clayton, Will Bancraft, Tristan Sadler uit de Witte veer. (foto Manuscripta 2014)

De groten der aarden   

De ik-persoon ontmoette ook veel bekende mensen. Zo verzorgde hij keizer Commodus, toen deze als kind met de pest besmet was. Hij maakte een Shivabeeld in opdracht van koning Balitung. Hij werkte samen met Michelangelo aan het plafond van de Sixtijnse Kapel en ging zelfs op audiëntie bij Paus Julius. Ook assisteerde hij William Shakespeare tijdens de uitvoering van zijn toneelstuk ‘Julius Caesar’ en voer mee op de boot van Abel Tasman.

Boyne-dingetjes                                                                                                                

Hoewel dit boek heel ander is dan wat ik van de Ierse schrijver gewend ben, kwamen er toch wel een paar echte Boyne thema’s voorbij: homoseksualiteit, de invloed van het geloof/ de kerk, schuldgevoelens, familiebanden en seksueel misbruik. Andere interessante thema’s waren: machtsverhoudingen, spijt, genderidentiteit, reïncarnatie, verraad en natuurlijk tweestrijd. 

•  Seksueel misbruik: Er is veel aandacht voor seksueel misbruik in het boek. De stiefdochter van de hoofdpersoon werd misbruikt door haar vader en een koning misbruikte kleine jongens om ze vervolgens ook nog eens te laten vermoorden. De hoofdpersoon vond dat pedofilie en incest niet ongestraft mocht blijven. Dit misbruik zet de lezer aan het denken; in twee eeuwen tijd is er op dit gebied nog maar weinig verbeterd. In Afrika worden er nog dagelijks jonge kinderen ontvoerd voor allerlei perverse praktijken. Wat ik erg goed vind is dat Boyne ook aandacht besteed aan een vorm van misbruik waar je weinig over hoort; invloedrijke dames gebruikten ook hun macht om mannen te misbruiken. De hoofdpersoon was zelf het slachtoffer van een koningin en keizerin.
• Homoseksualiteit: De kreupele neef van de ik-persoon was homoseksueel. De ik-persoon vond dit onbegrijpelijk en keurde dit af. We lezen zelfs over ouders die hun zoon om laten brengen als gevolg van schande en schaamte.      
• Tweestrijd: De ik-persoon lijkt op zijn vergevende, behulpzame, creatieve en hardwerkende moeder. Hij verafschuwt zijn hebzuchtige, gewelddadige en losbandige vader. Keer op keer komt hij in situaties terecht die hem in tweestrijd brengen. Wat moet hij doen met de aanrander van je zus? Doden of niet? De gewelddadige echtgenoot van zijn zus. Doden of niet? Wat moet hij doen met zijn kreupele neef die de dood van zijn vrouw en kind op zijn geweten heeft. Doden of niet? Kan hij het met zijn geweten overeenbrengen om een onschuldige te doden als hier een rijkelijke beloning (zijn eigen vrijlating) tegenover staat? De ene keer blijken de genen van zijn moeder de overhand te hebben, de andere keer die van zijn vader.             
• Reïncarnatie: Ik (als groot Boyne fan) geef eerlijk toe dat ik dit niet zijn beste boek vind. Het duurde echt een paar eeuwen (en dat is lang) voordat ik in het verhaal zat. Al die verschillende namen en landen vond ik maar verwarrend. Hoe verder ik las, des te meer ik het verhaal kon waarderen. Het boek deed me denken aan Leven na leven van Kate Atkinson. In dat verhaal wordt de hoofdpersoon keer op keer opnieuw geboren om vervolgens in andere leefomgevingen op te groeien. Als een computer Mario start ze steeds een nieuw leven. Het verhaal van Boyne vond ik fijner om te lezen. Ondanks dat er tijdsprongen van tientallen jaren worden gemaakt en het verhaal zich telkens in een ander land afpeelt, gaat het verhaal van de hoofdpersonen wel door. Ik vind het mooi dat de hoofdpersoon regelmatig droomt over zijn voorgaande levens. Hij krijgt ook vele flashbacks. Dit geeft iets hoopvols; reïncarnatie bestaat! Het zou toch mooi zijn al je in een volgend leven weer opnieuw omringt wordt door je geliefden?                                                             
• Genders in 2080: Blz 485: Er zijn geen mannen of vrouwen, geen jongens of meisjes, geen transgenders of interseksuele, en niemand noemt zichzelf binair of genderfluïde. In plaats daarvan zijn we allemaal wezens, van wie er sommige in staat zijn leven te scheppen in hun eigen lichaam, en sommige niet.                                                                                                                                      

Sterren

Twee eeuwen lang fantaseert de ik-persoon over een leven tussen de sterren. Wanneer in 2023 een groot deel van de aarde, door natuurrampen, verwoest wordt vertrekken enkele honderden mensen naar een ruimtestation. Als de hoofdpersoon in 2080 over zijn vele oude levens droomt, beseft hij hoe heerlijk en vredig het tussen de sterren is. Nu we het toch over sterren hebben; ik beoordeel dit boek met vier fonkelende hebban-sterren.

Het eindstation                                                                                                             

Speerwerper uil komt vele malen voorbij in verhaal. De eerste keer in het jaar 420. De ik-persoon bezoekt in Guatamala enkele graven van ajaws (leiders van het volk). Ajaw Speerwerper Uil was vergelijkbaar met God. In het jaar 752 voelt hij, in Mexico, zijn geest over zich neerdalen. In het jaar 1000 brengt Speerwerper Uil een dode naar de volgende wereld. In 1430 ontdekt hij in Argentinië hiërogliefen met Speerwerper Uil. Een stamoudste vertelt dat zijn geest nog steeds onder hen is. In 1599 schrijft de ik-persoon een toneelstuk over Speerwerper uil. Tot slot draagt het ruimtestation deze bijzondere naam. En nu komt het…..deze grootste ajaw allertijden blijkt in 2080 nog springlevend te zijn. John Boyne, bedankt voor je indrukwekkende verhaal; je hebt mij weer een hoop stof tot nadenken gegeven. Ik hoop dat deze God de aarde nog kan en wil redden, want een leven in een ruimteschip zie ik, eerlijk gezegd, niet zo zitten.

De gerechten uit het boek op een rijtje: https://www.hebban.nl/spot/boeken-met-een-ster/nieuws/een-reiziger