Van gynaecologisch tot genealogisch onderzoek

Schrijver Peter Hein (1939) werkte meer dan 25 jaar als gynaecoloog bij het UMC St. Radboud in Nijmegen. Als jong kind moest hij lange tijd onderduiken, gescheiden van zijn ouders. Deze periode heeft hij nooit een plekje kunnen geven, waardoor hij op middelbare leeftijd in een depressie raakte. Beeldhouwen en schilderen hielpen hem bij het verwerken van zijn verleden. Ook ging hij op zoek naar antwoorden op de vele vragen die hij over zijn kindertijd had. De antwoorden verwerkte hij in drie bijzondere boeken; De onderduikers (over de onderduikperiode van zijn ouders), Het zesde jaar (over zijn eigen onderduiktijd) en Het misverstand.

Eine gute Jiddisje memme   De moeder van Peter Hein komt veel aan het woord in Het misverstand. In een prachtig mengelmoesje van Duits en Nederlands vertelt ze vol trots haar herinneringen aan familie de Jonge (die Jüdische Adel) en het stadje Weener (het sjtadje van main jeugd wat had iek dâh een herlliche tait).                                                                                                                                             

Albert was gewoon een pestkop en Pinto een mesjoggener hund   De familie de Jonge bestond uit belangrijke veehandelaars en genoot in de woonplaats Weener (Ostfriesland) een zeker aanzien.In 1933 voltrok zich een drama binnen de familie. Wolf de Jonge, een oudoom van Peter, werd bij het verlaten van de synagoge, in koelen bloede vermoord. Zijn moordenaar, Joël Pinto, leefde al jaren in onmin met Wolfs neef Albert. Peters moeder was er van overtuigd dat Pinto een vergissing begaan had. Niet Wolf, maar Albert had het slachtoffer moeten worden.

Ach! Het ging ja doch om nieks!   Peter besluit op zoek te gaan naar de ware toedracht achter de moord. Zijn speurtocht brengt hem naar Weener, Israël en Amerika. Hij spreekt met verre familieleden en oude inwoners van Weener. Ook speurt hij in archieven en spit hij oude kranten door. Na jaren komt niet alleen de waarheid omtrent de moord naar boven. Er blijkt ook nog eens een tweede misverstand te zijn: het beeld wat Peter zijn hele leven over zijn familie had bleek niet helemaal te kloppen.                                                                                 

Die sjlemiel Pinto   Peters moeder omschreef Pinto als een sjlemiel. Uit de gesprekken die Peter met oude bekenden voerde, bleek de man helemaal niet zo dom te zijn. Het ontbrak hem alleen aan sociale vaardigheden en mensenkennis. Eigenschappen die hem een zeer slechte veehandelaar maakte. Om in zijn onderhoud te kunnen voorzien gaf de man ook godsdienstlessen. De ongetrouwde man was eenzaam en bracht al zijn tijd door achter zijn boeken.    

Pinto bracht misschien te veel tijd achter zijn leesboeken door, middelbare scholieren doen dit helaas te weinig. Ik denk dat dit boek het goed zou doen op de leeslijst van de onderbouw van de middelbare school. Ook voor kinderen die niet graag lezen is dit boek een goede keus. Het is geen dikke pil, het bestaat uit korte hoofdstukken en het verhaal is erg boeiend. Er komen wel veel (eenvoudige) Duitse woorden, Jiddische woorden en Joodse gebruiken voor in het boek, deze worden achterin uitgelegd. Ook de thema’s die passeren zijn voor middelbare scholieren interessant: vriendschap, pesten, uitsluiten, moord, familie en de opkomst van het Nazisme. Als dit boek klassikaal gelezen wordt, is het interessant om met elkaar in discussie te gaan over pesten en de opkomst van het Nazisme. In het boek lees je tot welke ellende dit leidt. Als leraar was Pinto niet geschikt, maar dankzij dit prachtige boek van Peter Hein kunnen scholieren nu veel van zijn levensverhaal leren.

Het boek is geomineerd voor de voor de WIZO-Literatuurprijs 2018 (een Nederlandse literatuurprijs voor schrijvers met een joodse of Israëlische achtergrond). http://literatuurprijs.wizo.nl/ .

Peter Hein over zijn boek 'De onderduikers'.