Overleven na de Holocaust - Ruth Gruener
Jack en Ruth overleefden de Holocaust
In 2014 verscheen bij uitgeverij Kluitman het indrukwekkende boek De jongen die tien concentratiekampen overleefde. Alan Gratz vertelde het waargebeurde verhaal van de Joodse Jack Gruener uit Polen.
Jack/ Yanek
Een dertienjarige Joodse jongen blijft moederziel alleen achter, wanneer zijn ouders worden opgepakt bij een razzia.
- Yanek wordt gedeporteerd naar Plaszów een bang kind tussen duizenden gevangenen.
- Yanek en zijn medegevangenen moeten, met een lege maag, uren en urenlang werken in de zoutmijnen van Wielliczka.
- In Trzebinia wacht er na een dag hard werken geen bed, geen matras, geen kussen en zelfs geen deken.
- In Birkenau overleeft Yanek de gaskamer. Na drie concentratiekampen is hij geen mens meer maar een nummer, B-3087.
- In Auschwitz moet Yanek machteloos toezien hoe zijn vriend Fred voor zijn ogen wordt opgehangen.
- Met duizenden medegevangenen loopt Yanek zes dagen door de sneeuw naar Sachsenhausen. Velen overleven de dodenmars niet.
- In veewagons wordt Yanek, met honderden andere gevangenen, vervoerd naar Bergen-Belsen. Velen sterven onderweg aan honger, uitputting en zuurstofgebrek. Yanek is inmiddels niet bang meer voor de dood.
- De kampcommandant van Buchenwald bezit een dierentuin en behandelt zijn gevangenen ook als beesten.
- In kamp Gross-Rosen verliest Yanek een knoop van zijn oude versleten jas, zijn straf is twintig zweepslagen.
- Yanek maakt, ondanks zijn verwondingen en slechte conditie, een tweede dodenmars. In Dachau wacht hem gelukkig niet de dood, maar de Amerikaanse bevrijders!
Het laatste hoofdstuk van dit boek speelt zich af in 1948; Yanek staat op het punt om naar Amerika te emigreren. Terwijl hij op de juiste documenten wacht, logeert hij bij zijn oom en tante München. In dit huis logeert ook de Joodse familie Gamzer; Barbara, Isaac en hun tienerdochter Luncia. Ook zij staan op het punt Europa te verlaten. Jaren later ontmoeten Jack en Luncia elkaar opnieuw in Brooklyn, New York. Luncia heeft inmiddels haar naam verandert in Ruth en is een knappe jonge vrouw geworden. In Overleven na de Holocaust vertelt Ruth Gruener haar aangrijpende verhaal.
Ruth/ Luncia
Luncia is vijf jaar als de Duitsers Polen binnenvallen. Al snel wordt het gezin gedwongen om naar het getto te verhuizen. Wanneer familieleden bij een razzia weggevoerd worden, besluit vader dat het tijd wordt om onder te duiken. Tot haar verdriet wordt Luncia gescheiden van haar ouders. Wanneer het onderduikgezin te veel gevaar loopt, moet ze zich twaalf uur per dag in een koffer verstoppen. Na verloop van tijd is het meisje niet meer in staat om te lopen of te spreken. Gelukkig kan ze zich enkele weken later weer bij haar vader en moeder voegen. Dankzij dappere kennissen overleeft het gezin de oorlog. Na de oorlog besluit het gezin naar Amerika te emigreren. Voordat het zover is zwerven ze een tijdlang, van opvanggezin tot opvangkamp, door Europa. Eenmaal in Amerika aangekomen willen ze niet meer achteromkijken. Ze nemen Amerikaanse namen aan en bouwen een nieuw leven op.
De boeken over het leven van Jack en Ruth verschillen erg van elkaar. In het boek van Jack ligt de na druk op de gruwelijkheden die de Joden tijdens de oorlog meemaakten. Ruth richt zich op de jaren na de oorlog. Voor haar (en vele anderen) was het erg moeilijk om het leven weer op te pakken. Ruth werd achtervolgt door herinneringen, trauma’s en schuldgevoelens. Anderen kampte met geld, taal en aanpassingsproblemen.
Het boek ziet er goed verzorgd uit. Het heeft een harde cover, waardoor het boek bij vaak gebruik (bijvoorbeeld in de schoolbibliotheek) netjes blijft. Achter in het boek staan enkele foto’s afgedrukt, onder andere van Jack en Ruth, Ruths dagboek en het schip waarmee het gezin naar Amerika gevaren is. Het 186 bladzijde tellende boek bestaat uit 24 korte hoofdstukken die voorzien zijn van een titel. De titel geeft de inhoud van het hoofdstuk weer. Het boek heeft een fijn lettertype en er is veel ruimte tussen de zinnen. Het verhaal is voor tien jaar en ouder. Het boek is op de basisschool goed bruikbaar bij de les. De korte hoofdstukken maken het boek geschikt om voor te lezen. Bijvoorbeeld rond Bevrijdingsdag of Wereldvluchtelingendag. Het is voor leerlingen interessant om een vergelijking met de vluchtelingen van toen en nu te maken. Ruth liep 70 jaar geleden tegen dezelfde problemen aan als de vluchtelingenkinderen van nu. Op een landkaartje kun je de reis die Ruth, na de oorlog, maakte volgen. Misschien kunnen de kinderen met hun klasgenootjes die uit een ander land gevlucht zijn zo’n zelfde kaartje maken?
In het boek is er veel aandacht voor de gevaren van onderduiken voor zowel de onderduiker als de helpers. Ook leer je over de Joodse feestdagen en tradities. Wat mij erg raakte was het antisemitisme waar Ruth in Amerika mee te maken kreeg. Nu het antisemitisme/ discriminatie weer erg de kop op steekt is het goed dat kinderen leren wat de gevolgen hiervan zijn.
Ik vond het een mooi en aangrijpend verhaal. Wat ik erg jammer vond, was dat het verhaal zo abrupt eindigde. Op blz. 178 ontmoeten Jack en Ruth elkaar opnieuw en vervolgens eindigt het boek een bladzijde verder met deze woorden: "Jack en ik trouwden vlak na mijn negentiende verjaardag. We vonden een woning in Brooklyn, in de buurt van mijn ouders, en kregen twee zonen." Ik had het mooi gevonden om wat meer te lezen over het leven van Ruth en Jack samen; het verhaal is voor mijn gevoel nog niet af. Beste uitgeverij Kluitman kan er bij de tweede druk nog een extra hoofdstukje bij?
Jack en Ruth Gruener reisden het hele land door om op scholen over de Holocaust te vertellen.
In de collage zijn de boeken verwerkt die er over Ruths leven zijn verschenen.
