Een foto zegt meer dan duizend woorden

Wenen, 1936: Op zijn negende verjaardag, bezoekt Leo met zijn vader en twee beste vrienden Max en Elsa het Reuzenrad in Wenen. De kinderen genieten van het uitzicht, zijn onbezorgd en voelen zich koning en koningin van de wereld. Het is een onvergetelijke dag! Niet veel later zal het leven van de drie vrienden volledig doordraaien….. Liz Kessler laat haar lezers vanaf grote hoogte op de kinderen neerkijken zodat ze goed te kunnen zien welke zware wegen kinderen tijdens de oorlog moesten bewandelen.

Drie vrienden, twee kanten, één herinnering

Max: De vader van Max was lange tijd werkloos. Dankzij de NSB kan hij zijn leven weer oppakken. Hij klimt snel op tot hoofdofficier, een functie die hem aanzien geeft. Van zijn zoon Max verlangt hij discipline, efficiëntie en toewijding aan het naziregime. Max was op school altijd een buitenbeentje, maar bij de Hitlerjugend hoort hij er helemaal bij. Ook krijgt hij eindelijk waardering en respect van zijn vader. Dat doet hem goed. Max verheugt zich erop een echte soldaat te worden, om alles wat hij bij de Hitlerjugend geleerd heeft in praktijk te kunnen brengen. Maar dan herinnert hij zich de foto. Blz 203 (München): Op zijn knieën zocht hij naar de schoenendoos achter in de kast, die hij niet open had gemaakt sinds ze naar München waren verhuisd. Hij graaide door schoenen en tassen en mottenballen. Max' hart deed zoveel pijn dat hij zijn hand op zijn borst legde, terwijl hij met de andere hand door de doos rommelde. En toen vond hij waar hij naar had gezocht. De foto. De glimlach op hun gezicht. De armen om elkaar heen. En plotseling was hij weer terug in de gondel.                                                                                                             

Leo: In tegenstelling tot Max heeft de Joodse Leo een zeer liefdevolle vader. Wanneer zijn vader opgepakt wordt, wordt Leo de man in huis. De dappere jongen maakt plannen om samen met zijn moeder het land uit te invluchten. Het duurt lang voordat hij nieuwe vriendschappen opgebouwd heeft in Engeland. De angst en onzekerheid over zijn Joodse achtergrond blijft hem achtervolgen. Blz 139 (Londen). Ik deed de lade naast mijn bed open. Zittend op de rand van mijn bed staarde ik naar de foto. Het was moeilijk te geloven dat dat nog maar drie jaar geleden was. Het voelde als een heel leven. De onbezorgde lach op ons gezicht, ik kon me niet voorstellen dat ik ooit nog eens zo vrij zou kunnen glimlachen.                                                      

Elsa: Elsa vlucht met haar ouders en broer naar Tsjecho-Slowakije, maar al snel zijn ze daar als Joods gezin ook niet meer veilig. Het gezin wordt naar een Joodse getto en later Theresienstadt gebracht. In 1944 wordt het gezin gedeporteerd naar Auschwitz. Elsa is dankbaar dat haar nieuwe beste vriendin Greta al die tijd bij haar is. Blz 194 (Auschwitz): Ik graai in mijn tas. Mijn hand raakt datgene aan wat voor mij de meeste waarde heeft, naast de mensen die bij me zijn; de foto van mij, Leo en Max. De herinneringen aan die ene dag doet nog steeds een licht in mij schijnen. 

Foto

De vader van Leo is fotograaf en schiet een mooie foto van de drie vrienden op het reuzenrad. Hierbij vertelt hij de kinderen dat een foto meer zegt dan duizend woorden. De kinderen krijgen ieder een exemplaar. Voor Elsa en Leo biedt de foto hoop. Voor Max functioneert de foto als een geweten. Later, wanneer hij de foto verscheurd heeft, zijn de herinneringen aan zijn vrienden voldoende om hem steeds korte tijd aan het naziregime te doen twijfelen. Zullen de drie vrienden ooit nog herenigd worden?

Oorlog en vriendschap

Naast oorlog en vriendschap vind je veel andere mooie en interessante thema’s terug in verhaal; indoctrinatie, geloof, hoop, vluchtelingen, keuzes maken, erbij horen, familiebanden, moed en Jodenvervolging. Vooral het hersenspoelen van Max heeft veel indruk op me gemaakt. Max, Leo en Elsa zijn beste vrienden en vertrouwen elkaar volledig. Direct na de eerste toespraak van de schooldirecteur zie je Max al veranderen; hij neemt stapje voor stapje afstand van zijn Joodse vrienden. Door toedoen van zijn vader treedt de onzekere Max een andere wereld binnen. Een wereld die hem vrienden en aanzien oplevert.

Sachertorte

Leo’s moeder maakt heerlijke Sachertorte. De beroemde Weense taart speelt een belangrijke rol in het boek. Ook tijdens de leesclub kwam de taart regelmatig ter sprake. Omdat ik toch zo’n ongelooflijke trek kreeg in deze chocoladetaart, kocht ik vier heerlijke punten bij mijn favoriete bakker, van der Holst in Noordwijk.

Op het reuzenrad ontmoeten ze een Engelse familie. Leo’s vader trakteert de Stewarts en de kinderen op een extra rondje en nodigt hen uit om koffie met Sachertorte bij hen thuis te komen eten. Beide families blijven contact met elkaar houden. Tijdens de oorlog schrijft Leo de Stewarts een brief en vraagt of ze hen onderdak in Engeland aan kunnen bieden. De Stewarts reageren positief. Op blz 139 zegt Leo: In ruil voor een extra rondje in he reuzenrad en een stukje Sachertorte bieden ze ons een heel nieuw leven aan!                                                       

In 1944 maakt Leo’s moeder samen met Leo’s vriendinnetje Annie de taart opnieuw. Omdat de schappen in de winkels leeg zijn, is de taart geheel uit liefde gebakken. Om aan suiker, boter, bloem en chocolade te komen ruilt moeder zelfs een paar schoenen….Leo voelt zich, net als op zijn negende verjaardag, de gelukkigste jongen ter wereld!

Liz Kessler

Schrijfster Liz kessler is van joodse afkomst en liet zich voor dit verhaal inspireren door de familieverhalen van haar vader. Ze hoopt met haar verhaal jongeren te helpen weloverwogen beslissingen te nemen over de rol die ze willen spelen in de wereld van morgen. Hoewel het een Young Adult boek is (12 plus), kan het ook prima worden gelezen in de hoogste klas van de basisschool. Het taalgebruik is eenvoudig en de gruwelen van de oorlog zijn voorzichtig omschreven. Om de boodschap van Kessler door te kunnen geven heb ik het boek een plekje gegeven in de D-boekenkast (gevorderde lezers) van de schoolbibliotheek van CBS Wakersduin; de basisschool van mijn kinderen.

Ik mocht dit indrukwekkende boek lezen dankzij de Hebban-leesclub. Maartje, bedankt voor de fijne leesclub!