Over het boek
Jacob, de ik-verteller in deze roman, is een wat oudere man die sinds vijf jaar in een klooster leeft. Niet als broeder, maar als een soort conciërge. Hij is hier altijd tevreden geweest met zijn zelfgekozen isolement en dagelijkse werkzaamheden en twijfelde niet aan zijn geloof. Maar dat rustige leven werd verstoord toen de in opspraak geraakte politicus Henry Loman enkele weken voor Pasen als gast voor een retraite arriveerde in het klooster. Jacob doet achteraf zijn verhaal over wat dit voor gevolgen heeft gehad. 

De gladde prater Henry kiest juist de mensenschuwe Jacob uit om zijn ziel bloot te leggen. Ondanks zijn aanvankelijke weerzin raakt Jacob gefascineerd door deze man en hij krijgt fantasieën dat hij Henry moet redden c.q. bekeren. Wanneer Henry tijdens zijn verblijf in het klooster een misdrijf begaat en dat aan Jacob opbiecht, komt deze in gewetensnood. 

De trooster is een roman over begrippen als geloof, zonde, schuld, boete, troost en vergeving waarin het Paasfeest en de rituelen daaromtrent een grote rol spelen.

Over de auteur
Esther Gerritsen (1972) groeide op in Gendt, bij Nijmegen. Aan de Hogeschool voor de Kunsten in Utrecht volgde ze de studie Dramaschrijven en Literaire vorming. Na haar afstuderen in 1996 publiceerde ze korte verhalen in tijdschriften en schreef ze diverse toneelteksten waarvan er enkele in 2003 gebundeld werden. 

Haar eerste proza in boekvorm was de verhalenbundel Bevoorrecht bewustzijn (2000). In 2002 verscheen haar eerste roman, TussenEenPersoon. Typische Gerritsen-personages in dit vroege werk zijn mensen die moeite hebben met het gewone leven, wat zich uit in heel eigen vormen van logica en meer of minder ernstige vormen van waanzin. Een zekere gekte valt ook te bespeuren bij de hoofdpersonen in latere romans als Superduif (2010), Dorst (2012, recent verfilmd) en Roxy (2014) die alledrie werden genomineerd voor de Libris Literatuur Prijs. 

In 2014 ontving Gerritsen voor haar oeuvre de Frans Kellendonk-prijs, een onderscheiding die ‘een onafhankelijke en originele kijk op maatschappelijke of existentiële problematiek’ bekroont. Een vorm van erkenning was ook de opdracht om het Boekenweekgeschenk 2016 te schrijven, resulterend in de novelle Broer.

YouTube
Fragment uit een aflevering van Adieu God? waarin Esther Gerritsen met Tijs van den Brink spreekt over haar persoonlijke zoektocht naar wat het geloof voor haar zou kunnen betekenen.

Discussietips 

1. Hoe kijkt Jacob naar andere mensen? 

2. Wat brengt de komst van Henry teweeg bij Jacob? En bij de broeders? 

3. Hoe verklaar je dat Henry zich zo op Jacob richt? 

4. Wat zegt het over Jacob dat hij houdt van de piëta in de kapel die bij velen juist weerzin oproept? 

5. Welke betekenis geef je aan de scène waarin Jacob slaapt in de trui van Henry? 

6. Jacob heeft een scheef gezicht. Dit uiterlijke kenmerk heeft uiteraard een symbolische functie in de roman. Hoe interpreteer jij het? 

7. De titel ‘De trooster’ is enkelvoud. Verwijst die volgens jou naar één persoon (en zo ja, naar wie) of is het begrip op meer personages toe te passen (zo ja, wie en waarom)? 

8. Centrale begrippen in de roman zijn zonde, schuld, verraad, troost en vergeving. Hoe zijn die zaken ‘verdeeld’ over de belangrijkste personages? 

9. Is Henry oprecht in zijn berouw? In hoeverre verandert hij tijdens zijn verblijf in het klooster? 

10. ‘De vrouw keek me lang aan, dat doen mensen die me voor het eerst zien doorgaans niet. Ze bekeek me, onmiskenbaar, zonder schaamte, met een glimlach die ik niet thuis kon brengen’ (p. 77). Zo beschrijft Jacob hoe Alicia naar hem kijkt. Hoe valt die blik te interpreteren? 

11. Vol overtuiging vertelt Jacob aan Henry het verhaal van Pasen en de bijbehorende rituelen. Maar in hoeverre verloochent hij uiteindelijk zijn geloof? 

12. Hoe heb jij de beschrijving van de rituelen van Witte Donderdag en Goede Vrijdag ervaren? 

13. Waarom loopt Jacob weg tijdens de kruiswegmeditatie? En hoe verklaar je zijn gedrag tijdens het ‘heidense ritueel’ van het paasvuur? 

14. Jacob voelt zich schuldig nadat hij gehoord heeft wat Henry Annelie heeft aangedaan. Waarom? In hoeverre vind je het verklaarbaar c.q. terecht? 

15. ‘Is het eigenlijk wel liefde dat ze me alles vergeeft, of is het een manier om mij bij haar te houden?’ (p. 187) zegt Henry over Alicia. Welke indruk heb jij van Alicia gekregen? 

16. Denk je dat Henry wegkomt met zijn misdaad? Waarop baseer je je mening? 

17. Hoe zijn respectievelijk Henry en Jacob er aan toe aan het eind van de roman volgens jou? 

18. ‘Is de kloostercel een gevangenis of een veilige haven?’ schrijft Coen Peppelenbos, doelend op Jacob, aan het eind van zijn recensie (Dagblad van het Noorden, 23 maart 2018). Wat vind jij? 

19. ‘Het gevaar van over geloof schrijven is dat het lachwekkend of vreemd wordt’, zegt Esther Gerritsen in een interview (Nederlands Dagblad, 30 maart 2018). Hoe heb jij het lezen van deze roman over geloof ervaren? 

20. ‘Ik wilde zo exact mogelijk opschrijven hoe geloven voor iemand werkt. En dan niet iemand die twijfels heeft of in een gemeenschap verkeert waarin geloven vreemd is, maar juist iemand voor wie God een vanzelfsprekende aanwezigheid is’, aldus Esther Gerritsen in een ander interview (Algemeen Dagblad, 3 maart 2018). In hoeverre is ze daar voor jou in geslaagd?

21. Recensent Kees ’t Hart (De Groene Amsterdammer, 8 maart 2018) schrijft: ‘Ik kreeg maar geen vat op deze roman en vind dat geen nadeel. Wat is precies de bedoeling, wat is de kern? Gaat het om fascinatie en aantrekking? Moeten we ons bekeren? (…) Is die Jacob de nieuwe Paulus of Henry de nieuwe Christus?’ Herken je deze reactie? Heb jij antwoorden? Of juist nog andere vragen?

22. In de podcast Boeken FM (zie onder ‘Achtergronden’) zegt Ellen Deckwitz dat De trooster bij haar ‘een rollercoaster aan emoties’ teweegbracht. Hoe is het jou vergaan?

Achtergronden

1. Video: Esther Gerritsen vertelt over De trooster in VPRO Boeken en bij Barts Boekenclub.

2. Ellen Deckwitz, Joost de Vries en Peter Buurman bespreken De trooster in Boeken FM, de literatuurpodcast van De Groene Amsterdammer en DasMag (lengte circa 43 minuten).

3. Het motto van C.S. Lewis (1898-1963), bekend van de Narnia-boeken, is afkomstig uit zijn autobiografie Surprised by Joy (1955, de vertaling Verrast door vreugde is nog steeds verkrijgbaar). Hierin beschrijft hij onder andere hoe hij van atheïst tot christen werd. Meer over Lewis op de digitale theologische encyclopedie Lucepedia.

4. De roman The Man in White (1986) waarnaar Henry verwijst (p. 14) is geschreven door zanger en songwriter Johnny Cash (1932-2003). Hierin beschrijft hij de bekering van Saulus van Tarsus, beter bekend als Paulus, die aanvankelijk christenen vervolgde maar zich bekeerde toen hij in een visioen Jezus zag die hem daartoe opriep. Fik Meijer publiceerde in 2012 het boek Paulus : een leven tussen Jeruzalem en Rome. Meer over de figuur van Paulus bij Onvoltooid verleden.

5. Verwijzingen in de roman naar bijbelboeken, psalmen en gezangen:
- Op p. 23 citeert Gerritsen het slot van psalm 90, in de Nieuwe Bijbel Vertaling. De volledige tekst is te vinden via DeBijbel.nl. 
- Op p. 44 zingt Jacob ‘met vaste stem’ psalm 27. Gerritsen citeert hier uit de Willibrordvertaling, volledige tekst op RK Documenten.nl. 
- Op p. 56 vertelt Jacob dat hij ‘voor de lauden’ het evangelie van Lucas heeft gelezen. De tekst is onder andere te vinden bij de Katholieke Bijbelstichting. 
- De regels die Jacob op p. 84 zingt, zijn afkomstig uit psalm 72, in de Nieuwe Bijbel Vertaling. De volledige tekst onder andere op DeBijbel.nl. 
- Jacob zingt Henry het hele Stabat Mater voor (p. 128), het uit de Middeleeuwen overgeleverde Latijnse gezang over Maria die lijdt omdat haar zoon is gekruisigd. Op Literatuurgeschiedenis.nl vind je meer informatie en de Latijnse en Nederlandse tekst. 
- Jacob vertelt over de kruiswegmeditatie op Goede Vrijdag (p. 131-138). Achtergronden vind je bij Vensters op katholiek geloven. Op deze site ook veel meer over de tijd rond Pasen en de viering van dit feest in de katholieke kerk. 

6. Bespreking van De trooster op Over boeken, en zo, geschreven vanuit een christelijke achtergrond. 

7. Hebban-lezers over De trooster.

Inhoudsopgave De Leesclubassistent