Sander Kollaard - Stadium IV
Deze bijdrage is geschreven door John Hermse
Over het boek
Barend en Sarie willen na hun pensioen met een camper door Europa reizen. Dan blijkt Sarie een hersentumor te hebben. De methodische Barend doet er alles aan doen om haar leven te verlengen, maar Sarie ziet af van verdere behandelingen. Ze wil met de camper naar het Zweedse eiland Öland, waar ze Barend in 1968 heeft ontmoet.
Discussietips
1. In het boek speelt De wonderbare reis van Nils Holgersson van Selma Lagerlöf een belangrijke rol. Op welke manier geeft het boek richting aan het leven van Sarie en de keuzes die zij maakt?
2. Kollaard geeft gedetailleerde feitelijke informatie over kanker, epilepsie, maar ook over het keilen van steentjes. Welke functie hebben deze passages?
3. Sarie wil geen verdere behandeling en wil ook geen euthanasie. In hoeverre lees je in de roman een bepaalde opvatting over zaken als euthanasie, hulp bij zelfdoding?
4. In een interview met NRC Handelsblad (27 maart 2015) vraagt Kollaard zich af of zijn roman een ‘Ode aan de liefde’ is, zoals staat op een sticker die op de roman is geplakt. Hoe kijk je tegen deze kwalificatie aan?
5. Kollaard verwijst in dat vraaggesprek vooral naar het slot van de roman. ‘Als je nadenkt over het einde van de roman is het de vraag hoe liefdevol dat slot nu eigenlijk is.’ Wat is jouw antwoord op deze vraag?
6. In een fabriekshal waar Barend naar een camper zoekt vindt hij een knikker met een rode helix. Hij houdt de knikker bij zich. Wat betekent de knikker voor hem?
7. Barend zoekt de camper met veel zorg uit. Hij legt zelfs een speciaal puntensysteem aan om modellen met elkaar te vergelijken op een aantal criteria, maar uiteindelijk geeft het criterium persoonlijke ervaring de doorslag. Wat zegt dit over de manier waarop Barend in het leven staat?
8. In sommige besprekingen staat dat de ziekte en de manier waarop Barend en Sarie erop reageren, een wig tussen de twee drijft. Of is de uiteenlopende reactie van de echtelieden op haar ziekte slechts een uitvloeisel van hun verschillende persoonlijkheden? Hoe kijk jij daar tegenaan?
9. Barend respecteert de wens van Sarie om te sterven, maar blijft vasthouden aan de juiste medicatie om haar einde zo goed mogelijk te laten verlopen. Toch neemt hij haar mee uit het Zweedse ziekenhuis waar ze na een nieuwe epileptische aanval belandt. Hoe is hij daartoe gekomen?
10. Kwam de daad van Barend aan het slot voor jou als een verrassing of is het een logisch einde van een ontwikkeling die hij heeft doorgemaakt?
11. De ouders van Barend kwamen om het even tijdens een busongeluk op weg naar Antwerpen. Wat voor gevolgen heeft dit voor de manier waarop Barend in het leven staat?
12. Kollaard vertelt het verhaal meestal vanuit Barend of vanuit Sarie, maar ook heel even vanuit het gezichtspunt van Olof Palme, die Barend tegenkomt aan het strand van Öland. Palme vertelt Barend over de roman Dokter Glas (1905) van de Zweedse schrijver Hjalmar Söderberg (1869-1941). Wat is Palmes betekenis in ‘de kleine mythologie van hun liefde’ [van Barend en Sarie, red.]?
13. Sarie vertelt Barend over de samenhang tussen klimaat en geologie. ‘Dat is de kringloop die alles in beweging houdt, al het leven, jou, mij, ons’ . Op welke manier beïnvloedt haar kennis van de aarde haar levenshouding en vooral haar houding tegenover haar ziekte?
Achtergronden
1. Tijdens het zomerkamp speelt een Zweedse jongen voor Sarie het liedje Visa i vinden (‘Liedje in de wind’) van de Nederlands-Zweedse zanger Cornelis Vreeswijk (1937-1987). Barend reageert jaloers, later wordt het juist hét liedje van de liefde tussen Barend en Sarie. Beluister een opname van het liedje op YouTube.
2. Nadat ze ziek is geworden, luistert Sarie vele malen naar Cantus in Memory of Benjamin Britten (1977) van de Estse componist Arvo Pärt. In het stuk hoort Sarie de dood, tot ze het niet meer kan verdragen en het wist van haar iPad. Beluister/bekijk een uitvoering van het stuk via YouTube.
3. Sarie leest in Zweden gedichten van de Poolse Nobelprijswinnares Wislawa Szymborska en citeert met name uit de gedichten ‘De zeekomkommer’ en ‘Gesprek met een steen’. De gedichten zijn te vinden in Szymborska’s verzameld werk dat onder de titel Einde en begin is verschenen bij Meulenhoff.
4. Meer informatie over Öland is te vinden op Visit Sweden. En voor meer over het eilandje Blå Jungfrun, tussen het noordelijke gedeelte van Öland en de Zweedse kust, kijk op Zweden Info.
5. De roman De man die haast had van Jan Vantoortelboom heeft een slot dat sterk aan het einde van Stadium IV doet denken. Bespreek de boeken eventueel gezamenlijk en kijk naar overeenkomsten en verschillen.
