Verrassing, er was ook nog een deel 3 (in het boek)

In mijn vorige blog heb ik al aangekondigd dat ik de verhalen bundel Zielsveel van Johan Bordewijk zou gaan lezen. Ik had vooraf al een beetje research gedaan om de schrijver beter te leren kennen en ook om na te gaan wat ik kon verwachten. Ik meldde toen al over Bordewijk dat hij van huis uit natuurkundige is en zich, ondanks deze studierichting, later volledig op het bedrijfsleven gericht had.

Volgens de site van Bordewijk heeft hij zich nu volledig gericht op zijn schrijven. En voor mijn gevoel is dat terecht. Ondanks dat korte verhalen niet mijn eerste keus genre zijn vond ik dit boek wel prettig om te lezen. Misschien dat ik hierdoor wel vaker verhalenbundels zal lezen.

Ook vertelde ik in mijn eerdere blog dat het boek opgedeeld was in 2 delen. Dat had ik gezien toen ik het boek snel even doorbladerde. Dat doorbladeren is blijkbaar te snel geweest want bij het lezen van het boek bleek het boek uit drie delen te bestaan. Dat was een verrassing maar niet de eerste en zeker niet de enige verrassing…

De eerste verrassing was het eerste deel.

Uit de aankondiging van het boek had ik gehaald dat het een bundel was met korte verhalen maar het eerste deel bleek best een lang verhaal te zijn. Gezien de beperkte ontwikkeling van de personages zou je kunnen zeggen dat voldoet aan de kenmerken van een novelle. Een novelle is namelijk een kort proza verhaal met een lengte tussen de 50 en 100 pagina’s. In een novelle draait het om een klein aantal personages, de structuur is eenvoudig, er is over het algemeen maar een beperkte ontwikkeling te zien bij deze personages en je treft de personages vaak op een cruciaal moment in hun leven en bij een bijzondere gebeurtenis (Bron: wikipedia, https://nl.wikipedia.org/wiki/Novelle_(proza)).

Nu is ook bekend dat dit globaal de kenmerken zijn van een novelle en dat het aantal pagina’s wel kan varieren. Ook in de bundel van Johan Bordewijk klopt het aantal pagina’s niet met het genoemde kenmerk van 50 tot 100 pagina’s. Het beslaat namelijk 168 pagina’s en zou dus bijna een kleine roman zijn. Meer dan bij een novelle en dus zeker meer dan een kort verhaal. Aangezien de andere kenmerken wel passen bij een novelle denk ik dat je dit eerste deel van Zielsveel wel als novelle mag bestempelen. Zo heb ik weer wat geleerd over korte verhalen en novelles.

De volgende verrassing was het tweede deel.

Dit deel bestond echt uit korte verhalen. In mijn vorige blog kondigde ik al aan dat Shakespeare er een rol in speelde. Buiten het feit dat er sprake was van intertekstualiteit waarbij de werken van Shakespeare, en dan vooral Romeo en Julia een rol speelt, is ook een van de personages een naamgenoot van Shakespeare.

In de verantwoording staat dat dit deel van het boek geïnspireerd is op het schilderij Cape Cod Evening van Edward Hopper. Als je dat schilderij ziet na het lezen van deel 2 in het boek kun je je dat goed voorstellen. Het is leuk dat dit er bij vermeld wordt.

De derde verrassing...

Ik was verrast doordat deze korte verhalen zo sterk met elkaar verbonden waren. De verhalen zijn afzonderlijk te lezen maar horen ook echt bij elkaar. Ze werden niet geheel chronologisch vertelt en deze constructie maakt het lezen al interessanter. De verhalen samen vormden  een geheel en toch is het echt anders van opzet dan bij een novelle of een roman. Het meest opvallende aspect in dit deel vond ik de wisseling van perspectief in de afzonderlijke verhalen waardoor je het verhaal dus echt ‘in perspectief’ kunt zien. Dat was voor mij een grote verrassing, ik werd er enthousiast van. In mijn recensie zal ik meer vertellen over mijn mening over dit boek.

Verrassing nummer vier.

Tijdens het lezen van deel 2 kwam ik tot de ontdekking dat er ook nog een derde deel was. Dat had ik totaal niet verwacht. Dit had ik over het hoofd gezien bij de eerste bestudering van het boek. Dit deel is weer geheel los te lezen van deel 1 en deel 2. De verschillende verhalen binnen deel 3 zijn in mijn beleving zelfs wel apart te lezen maar de combinatie van deze verhalen maakt het tot een bijzondere geheel. Dit wordt wederom versterkt door de keuze van het perspectief van het verhaal.

Bordewijk kiest voor een sobere wat zakelijke schrijfstijl en maakt gebruik van metaforen, vooral in het eerste deel. Dat is dan een overeenkomst met de werken van zijn oudoom Ferdinand Bordewijk als je kijkt naar bijvoorbeeld het boek Karakter.

Nog altijd is dit niet mijn favoriete genre maar Bordewijk heeft me wel kunnen raken. Verhalenbundels zal ik niet meer direct ter zijde leggen. Dat is deels door dat ik meer zicht heb op de mogelijkheden van korte verhalen maar ook de schrijfstijl van Bordewijk heeft iets met me gedaan wat ik erg kan waarderen. Deel 2 en deel 3, juist de delen die het meest passen bij het korte verhaal, bevielen het best. Als je houdt van een literaire aanpak, zoals bijvoorbeeld spelen met perspectief, intertekstualiteit en het loslaten van de chronologie dan kan dit boek interessant zijn. Al heb ik geen idee hoe dit bij andere verhalenbundels vorm gegeven wordt.