De inschrijving voor de leesclub van Dunkelblum zwijgt leidde tot veel inschrijvingen. En nadat er tien winnaars bericht kregen dat ze waren ingeloot, zijn er nog zeven extra deelnemers bijgekomen die vol enthousiasme met een eigen exemplaar meededen. De roman staat op de shortlist van de Europese Literatuurprijs, maar wat is toch de reden van het enthousiasme? Welk geheim heeft Eva Menasse in haar bladzijden verstopt..? 

Op het eerste gezicht is Dunkelblum een stadje als alle andere. Maar achter de façade van deze Oostenrijkse gemeente gaat het verhaal van een gruwelijke misdaad schuil. Op de hoogte van deze gebeurtenis – en zwijgend over daad en daders – zijn de oudere Dunkelblumers sinds jaar en dag met elkaar verbonden. In de nazomer van het jaar 1989, terwijl aan de andere kant van de nabijgelegen grens met Hongarije al drommen ddr-vluchtelingen zich ophopen, verschijnt er een mysterieuze bezoeker in het stadje. Plotseling komt er van alles in beweging: op een veld aan de rand van de stad wordt een skelet opgegraven en er verdwijnt een jonge vrouw. Op geheimzinnige wijze duiken sporen van het oude misdrijf op, en de Dunkelblumers worden geconfronteerd met een verleden waarvan ze dachten dat het al lang voorbij was.

Waar komt het enthousiame vandaan?
Hebban zou Hebban niet zijn als ze haar doel niet wist te raken. Tinwara werd erg nieuwsgierig gemaakt door de héél positieve reacties van Hebbanezen die een soortgelijke boekensmaak als haar hebben en ook Yvie werd door collega's, danwelniet achter de schermen, erg belangstellend naar de inhoud van het boek. Voor Annet was de leesclub een mooie stok achter de deur, omdat ze er maar niet aan toe kwam terwijl het boek toch al tijden op haar e-reader stond. Toch blijkt de overkoepelende reden te zijn dat de nieuwsgierigheid werd geprikkeld door bijzondere en zeer positieve beoordelingen van anderen. Dat legt de lat hoog!

Inhoudelijk

Schrijfstijl
Veel deelnemers gaven aan dat de roman absoluut geen tussendoortje was en dat er een flinke dosis concentratie is vereist. De vertelling geschiedt traag, is omvangrijk in haar details en er worden veel personages gepresenteert. Marja heeft genoten van de schrijfstijl vol metaforen en ondergekoelde humor. En zo omschrijft Silvia van Elzelingen het boek als lastig: "Veel ingewikkelde zinnen die ik twee keer moest lezen. Heel veel details, ook terugkerende. Soms springt het van de hak op de tak. Je moet je koppie er wel bijhouden.". Margreeth geeft haar mening en gelijktijdig een goede tip: "De schrijfstijl van dit boek is zeer de moeite waard, maar dan moet je wel de tijd nemen om het verhaal te lezen. Het vraagt aandacht van de lezer.". Menasse blijkt een puzzel voor de lezer in elkaar geschreven te hebben. Het blijkt (meer dan) de moeite waard om door te zetten, want diverse klanken worden herkend. Gigi leestgraag vat het prachtig samen: "Menasse weet het verhaal op een plezierig trage manier te vertellen. Ze gebruikt prachtige zinnen met fijne beeldspraak en metaforen en ze versiert haar verhaal met ironie. De sfeer in het dorp wordt goed weergegeven. Je voelt de geheimen, de boosheid, de frustraties. Ook kreeg ik een goed beeld van de omgeving, de kleine straatjes maar ook de grotere omgeving er om heen.". Het is in dit boek het dorp dat spreekt. 

NettyB zet de vertaalster van Dunkelblum zwijgt nog even extra in het zonnetje: "Complimenten voor de vertaalster Annemarie Vlaming! Leuk dat vandaag een artikel aan haar is gewijd op Hebban.". Annemarie Vlaming stond open om vragen over de roman te beantwoorden. De vragen en antwoorden zijn hier terug te vinden en het genoemde artikel hier.

Thema's
Dunkelblum zwijgt bevat thema's in overvloede. Nadra merkte meteen op dat oorlog het grootste thema is, en Martin Pruimers vond het belangrijkste thema de omgang van een kleine gemeenschap met een gemeenschappelijke schuld. Met daarnaast de verhoudingen binnen het dorp, die ook door dit verleden sterk worden beïnvloed. Margom benoemt de verschillende belangen binnen een dorp en Rietje Pieters kaart de groepsdruk aan. De gezichtspunten van de deelnemers zijn echter zo divers dat er nauwelijks een samenvatting van te maken is omdat dat hun antwoorden teniet doet. Een (kleine) greep uit thema's die door meerdere mensen werden opgemerkt zijn o.a. de (Tweede Wereld)oorlog, geheimen/(collectief) zwijgen, antiseminitisme/jodenvervolging, saamhorigheid, onzekerheid en vriendschap.

Realiteit VS fictie
Eva Menasse heeft haar roman gebaseerd op waargebeurde feiten. Dunkelblum is een fictieve stad in Oostenrijk dat in 1989 de geheimen omtrent de Tweede Wereldoorlog ontrafelt. Wendy vond het boek heel realistisch omschreven en veel deelnemers zijn het met haar eens. "Juist door de historische setting, met de zoektocht naar de gebeurtenissen in 1945, komt het verhaal heel naturel over.", aldus MarijeMei. Snowflockie wist voorafgaand aan het lezen niet dat Dunkelblum een verzonnen dorpje was en heeft tijdens het lezen geprobeerd dingen op te zoeken. Over de grote(re) omliggende steden is op internet veel informatie te vinden, dus ze heeft de setting als feitelijk aangenomen.

Lieke Roovers vindt het heel goed gedaan van Menasse: "Het vat die ambivalente sfeer richting de komst van de nazi's en daarna de Russen goed samen. Het doet me een beetje denken aan mensen in het huidige Rusland of vroegere Sovjet-landen die met weemoed terugdenken aan de tijd van Stalin. In eerste instantie denk je dan: wat is er mis met die mensen? Maar zelf hadden ze weinig tot geen last van het regime en ging het op andere vlakken vaak juist goed, zoals economisch. Er is een soort blindheid voor de slechte kanten (die vooral anderen getroffen hebben) en juist veel waardering voor wat er wel was en tegenwoordig wellicht niet meer is. Als je mij had verteld dat Dunkelblum een echt stadje was, dan had ik het zo geloofd."

Historie
De geschiedenis van Oostenrijk was niet voor veel deelnemers rijkelijk bekend, maar mede hierom wist het boek een indruk achter te laten. Marjolein Schrage kent de Oostenrijkse geschiedenis bijvoorbeeld zijdelings, van incidenten, maar niet zoals verteld in dit boek. Susanne wist wel dat Oostenrijk in het algemeen erg pro Hitler en antisemitisch was maar van Rechnitz had ze nog nooit gehoord. "Vreselijk!! Onbegrijpelijk, dat mensen gewoon, als uitje, een grote groep dwangarbeiders doodt. En dan te bedenken dat de lichamen tot nu toe nog niet zijn gevonden.".

Cover
Hoewel de meeste deelnemers werden getriggerd door reviews van anderen, heeft de omslag van een boek soms net zo veel invloed. Hoewel de kleuren aantrekkelijk bleken, was toch niet iedereen even gecharmeerd van de soberere afbeelding in combinatie met het gebruikte lettertype. We bekeken de cover echter nog eens nadat het boek gelezen was. "Voordat ik het boek ging lezen, sprak de cover mij niet zo aan. Echt zo'n typisch Duits/Oostenrijks stadje met opeengepakte huizen welke van elkaar gescheiden zijn door kleine steegjes en waar je geen mens ziet lopen. Het was mij ook niet duidelijk wat er met die ene persoon onder de lamp op het plein werd bedoeld. Nu ik het boek heb gelezen, spreekt de cover mij meer aan. Ik zie de storm hangen boven het Dunkelblum zoals de auteur het zo beeldend beschreven heeft. Ik zie de mensen als het ware verstopt achter hun gordijnen staan gluren naar die ene man op het plein, onder het licht. Deze man, de vreemdeling, is zo voor iedereen te zien. Hij verbergt zich niet en met zijn stok is hij de omgeving aan het aftasten tot hij de waarheid aan het licht kan brengen. Een veelzeggende cover, maar dat heb ik dus pas na het lezen van het boek ontdekt.", aldus Karin Marcellina. Er wordt veel symboliek in gezien. Ook wordt er vergeleken met Duitse covers. Margreeth: "Een van de Duitse covers vind ik ook wel mooi: zwart met een witte bloem. Alsof het een röntgenfoto is. Het is wat kunstzinniger en past voor mijn gevoel beter bij een literaire roman. Er is ook nog een Duitse cover met een pentekening van een huis en op een ander deel van de kaft een rode slang. Die vind ik er echt niet mooi uitzien, maar ik vind het ook niet passen bij het boek. De Nederlandse kaft doet misschien wel het meest recht aan het verhaal.".

Overig
Een verslag hoort beknopt en snel leesbaar te zijn. Helaas is me dat niet gelukt, "excuses" daarvoor. Met een flinke hoeveelheid deelnemers die allen vol enthousiasme hun antwoorden neerpenden en ook erg gedreven op elkaars reactie reageerden, werd het lastig gemaakt om een kort en bondig verslag te maken. Er is namelijk nog veel meer besproken in de leesclub, zoals onder andere de mooiste quotes, alles rondom de personages en de geheimen in en rondom het boek. Alles is na te lezen; de hoofdpagina vind je hier.

Natuurlijk zijn slechts negen vragen te weinig om zo'n rijk boek te bespreken. De tiende vraag was dan ook een open vraag en gaf de deelnemers de gelegenheid om onbesproken vragen zelf te stellen. Hier kun je de leuke vragen (en antwoorden) terugvinden.

Conclusie

Hoewel Dunkelblum zwijgt niet voor iedereen is weggelegd, kan er toch wel geconstateerd worden dat dit riante boek een grote verrassing is. Niet alleen qua verwachtingen die de achterflap creëren, maar ook de aangeprikte onderwerpen die op een bijzondere humoristische manier geschreven zijn. Menasse legt de lat hoog, want een flinke hoeveelheid concentratie is nodig tijdens het lezen. Maar lees je het boek met de toewijding die nodig is, dan zullen de geheimen zich tersluiks openbaren.

De leesclub werd afgesloten met een prachtige gemiddelde score van 4,2 sterren.