Buitengewoon

Sciencefiction en fantasy omvat meer dan boeken over draken, vampiers en vreemde wezens alleen. In de rubriek Buitengewoon kun je kennismaken met boeken die meerdere genres overlappen. Zo kan iedereen die normaal een ander genre verkiest ook hier iets van zijn gading vinden.
In deze Buitengewoon gaan we in op de humor die in diverse sf-en fantasyboeken te vinden is.

Humor

Humor is er in vele soorten en maten en iedereen heeft zijn eigen voorkeur. Waar de een bulderend van het lachen van zijn stoel duikelt, fronst de ander zijn wenkbrauwen en haalt zijn schouders op. Humor kan absurd, sarcastisch, ironisch en zwart zijn. Grappen bestaan in een droge milde vorm maar ze kunnen ook kwetsen. Men kan een ander ermee bespotten of zichzelf op de hak nemen. Het kan ook een parodie zijn, uit woordspelingen bestaan of slapstickachtige vormen aannemen. Soms is humor zo cynisch dat het pijnlijk wordt.

In onderstaande boeken kun je diverse vormen van humor terugvinden.

Slachthuis Vijf - Kurt Vonnegut

‘We zullen elkaar weerzien in een wereld van vrede en vrijheid, zo het ongeval wil’

In deze anti-oorlogsroman gebruikt de schrijver woordspelingen en is de humor ironisch, absurd en pikzwart. Je weet soms niet of je moet lachen of huilen. De beschreven oorlogssituatie heeft hij zelf meegemaakt en de tragiek en zinloosheid van oorlog komen duidelijk uit zijn boek naar voren.

Hoofdpersoon Billy heeft van zijn buitenaardse ontvoerders geleerd dat alles is voorbestemd en dat verzet zinloos is. Acceptatie is de enige weg. Daarom gebruikt hij continu het zinnetje: ‘Zo gaat dat’. In het begin kun je nog lachen om deze relativering. Wanneer het verhaal vordert slaat de lach om naar verdriet.
De Tramalfadoranen beleven tijd niet chronologisch maar tegelijkertijd. Als gevolg van zijn ontvoering is Billy een tijdsspasticus. Het ene moment ligt hij naast zijn vrouw in bed, het andere moment is hij als soldaat aanwezig bij het bombardement van Dresden. Een van de meest absurde situaties is de scène waarin hij met een Amerikaanse pornoster tentoongesteld wordt in een dierentuin op Tramalfadora. De aliens willen massaal de vreemde sexuele voortplanting van mensen zien en Billy en Montana zijn buitengewoon populair. Dat relativeert het idee dat de mens aan de top van de voedselketen staat.

Het Transgalactisch Liftershandboek - Douglas Adams

Wanneer je in aanraking komt met deze serie bestaat de kans dat je schuddebuikend van het lachen uit je stoel valt. Het moet echter wel jouw soort humor zijn want niet iedereen kan de humor van Adams waarderen. De plot is volledig absurd, alle logica ontbreekt en hij spot voortdurend met de maatschappij en de mensheid en trekt zowat alles uit zijn verband.

Zo heeft de buitenaardse vriend van hoofdpersoon Hugo Veld zichzelf Amro Bank genoemd aangezien hij die naam veel in het straatbeeld tegenkwam en dacht het een gangbare naam was.
Amro Bank helpt Hugo te ontsnappen wanneer diens huis gesloopt wordt voor de aanleg van een transgalactische snelweg. Daardoor zal de aarde totaal vernietigd worden. Ze vluchten en reizen vervolgens als verstekeling mee op een Vogonschip. Na ontdekking worden ze gemarteld met gedichten. Het wordt nog veel gekker want de aarde blijkt een supercomputer te zijn die al miljoenen jaren probeert dé ultieme levensvraag te vinden op het al bekende antwoord 42. De wezens die hem gebouwd hebben zijn muizen die de mensheid bestuderen. Vijf minuten voordat het antwoord gevonden is, wordt de aarde opgeblazen. Adams neemt het menselijk bestaan steevast op de hak.

De schijfwereldreeks - Terry Pratchett

Er zijn twee soorten lezers: zij die omvallen van het lachen bij het lezen van een boek van Terry Pratchett, en zij die daar met lichte verbijstering naar kijken. Wat is er nou zo grappig? De in 2015 overleden schrijver maakte furore met zijn Schijfwereldreeks, waarvan het eerste deel De kleur van toverij in 1983 gepubliceerd werd. Het zou een van de succesvolste fantasyreeksen in Groot-Brittannië worden met maar liefst 41 delen.

De Schijfwereld reist op de rug van een reuzenschildpad door het heelal en herbergt eigenaardige, markante karakters. Het is een middeleeuws aandoende wereld, maar in tal van de boeken komen moderne uitvindingen voor die het dagelijks leven flink ontregelen. Ook vormen gebeurtenissen uit onze wereld vaak de basis voor het verhaal. Zo vinden alchemisten in Rollende Prenten de film uit en wordt Hollewoud gesticht. Interessante Tijden is een persiflage op de Chinese revolutie.

Pratchett is de meester van de satire. Hij neemt de fantasycliché's op de hak, maar ook tal van alledaagse situaties. Hij houdt de lezer zo een lachspiegel voor. Schijfwereld maakt dat je weer een beetje meer van onze echte wereld gaat houden. Ideaal antidepressivum. Echt, probeer het!

De Wreker van Laagstad - Daniel Polansky

In deze roman is het vooral het sarcasme van hoofdpersoon Warden dat de toon zet. Het verhaal is in de ik-vorm geschreven en de gevatte opmerkingen, de zelfspot en de rauwe achterbuurthumor maken deze fantasy-meets-detective meer dan vermakelijk. Warden heeft een uitgesproken kijk op het bestaan en vooral de adel kan op zijn niet aflatende minachting rekenen. De beschrijvingen die Warden van deze klasse geeft zijn echt hilarisch en het vilein druipt ervan af – maar er zit zeker een maatschappijkritische ondertoon in.

Om je een indruk te geven volgt hieronder een van Wardens cynische observaties over de stadwacht. Die loopt hem behoorlijk voor de voeten als hij probeert de moord op een meisje op te lossen.
'Ik heb gehoord dat ze in sommige nieuwere inrichtingen de gekken en de imbecielen routinewerk laten doen, zoals knopen aan bergen stof zetten, vanuit de gedachte dat zulke nutteloze arbeid als balsem voor hun verwarde geest werkt. Ik vraag me soms af of de stadswacht geen uitbreiding van die therapie op een veel grotere schaal is, een uitgebalanceerd sociaal programma bedoeld om hen die op een laag niveau functioneren de illusie te geven dat hun bestaan zin heeft.'

Humor als wapen en als middel om op de been te blijven: misschien heb je dat ook wel nodig als je voormalige werkgever je onder druk zet om afgrijselijke kindermoorden op te lossen en je geen idee hebt waar je met je onderzoek moet beginnen.

Welk Fantasy-of Scify boek weet een glimlach op jouw gezicht te toveren?
Misschien ken je wel een boek dat je heeft doen schaterlachen. Laat het ons weten!