Wat begon als een typefout, daar volgde al gauw een idee. Het resultaat is een reeks mijmeringen over vroeger: De Club van Tien voor even de Club van Toen.
Welke boeken lazen we in onze jeugd, welke herinneringen hebben we aan een leesperiode of welke verhalen zijn ons het beste bijgebleven? Jullie lezen het elke maand bij de Club van Tien voor Sciencefiction en Fantasy. Marc en Saskia doken diep in hun grijze verleden om de pareltjes van vroeger weer boven water te halen.

Saskia

Klaas Vaak
In 1967 zag ik het levenslicht. Lezen kon ik wonderbaarlijk genoeg nog niet, maar ik weet zeker dat ik wel wilde. De eerste jaren van mijn leven kwam de boekenkennis tot mij via voorgelezen verhalen. Ik herinner me nog dat mijn vader me voor het slapengaan voorlas uit een boek dat Klaas Vaak heette. Hij sloot altijd af met een versje over het Zandmannetje dat zand in mijn oogjes kwam strooien zodat die dicht zouden vallen.
Ik weet het nog goed. Het was een roze boek dat naarmate ik ouder werd steeds verder uit elkaar viel. Het is herhaaldelijk met plakband aan elkaar geplakt, maar uiteindelijk heb ik mijn jeugdboekje moeten laten inslapen. Helaas is het niet meer te koop, hoewel andere boekjes met Klaas Vaak Verhaaltjes nog steeds verkrijgbaar zijn.
Overigens kennen we in het Oudnederlands het woord 'vaec', dat slaap betekent. Nu weten we meteen waar de naam Klaas Vaak vandaan komt.
Er is ook een horrorversie waarbij Klaas Vaak zand in de ogen van kinderen strooit waarna deze uit hun oogkassen rollen. Hierna verzamelt hij de ogen en voert ze aan zijn eigen kinderen, met wie hij in een ijzeren nest op de maan woont. Gelukkig heeft mijn vader deze versie uit 1816 (The Sandman van E. Hoffmann) destijds nooit voorgelezen. Ik had al genoeg nachtmerries.
Die kwamen ongetwijfeld door dat andere boekje dat mijn vader graag voorlas. Puk en Muk en de Drakendoder van Fransen. Puk en Muk zijn twee kleine jongens die samen met een heleboel 'broertjes' in het huis van Klaas Vaak wonen, in het derde straatje achter Luilekkerland. Alle jongens zijn neefjes van Klaas Vaak. De kinderen bestieren het hele huishouden van Klaas Vaak, die zelf geen actieve rol speelt in de verhalen. De jongens moeten overdag op zoek naar slaapzand, waarmee Klaas Vaak kinderen over de hele wereld in slaap brengt. Puk en Muk zijn een onafscheidelijk stel, hoewel het verhaal Muk de drakendoder voornamelijk om Muk draait.

Sprookjes
Tegen de tijd dat Bambi ons huishouden betrad kon ik zelf al een beetje lezen. Wat heb ik gehuild om die arme hertjes. Ook de sprookjes van Grimm en Andersen intrigeerden me mateloos. Het boek waarin deze verhalen stonden bevatte wonderschone tekeningen - en nog wel in kleur. Ik heb beide boeken totaal kapot gelezen.
Alice in Wonderland van Lewis Caroll deed ook goede zaken en wat was ik blij met de omnibus van Jules Verne uit 1815, dat de verhalen Reis naar de maan, de Raket onderweg en Terug naar Aarde bevatte. Vervolgens las ik alle in de bibliotheek verkrijgbare boeken van Verne.

Spannend
In 1975 las ik Iolo komt niet spelen van Alet Schouten, met illustraties van Paul Hulshof. Het werd bekroond met de Gouden Griffel en had zo’n mooie gouden sticker op de voorkant. Ik vond het heel bijzonder. De inhoud was behoorlijk heftig. De elfjarige Gerrit gaat elk jaar op vakantie in Wales, waar hij speelt met de oudere Iolo. Die heeft dit jaar een vriendin en wil niet meer met hem spelen. Onderwerpen als wapensmokkel, de Engelse overheersing, het verzet en de IRA komen ter sprake.
De Ketelbinkie-omnibus van Anthonie van Kampen heb ik nog steeds in mijn bezit. Het boek stamt oorspronkelijk uit 1946-1948. Ik heb het meerdere malen gelezen en genoten van deze coming of age zeeverhalen over Jan van Leeuwen. Jan begint op zijn vijftiende als kombuishulpje op een verwaarloosde schuit. Hij klimt in de jaren die volgen op tot kapitein en maakt muiterij, orkanen en de oorlog op zee mee. Ik vond het reuze spannend.

Sciencefiction
Vanaf mijn veertiende las ik alle sciencefiction die de bibliotheek rijk was. Dit genre bestond eigenlijk niet voor jongeren tot zestien jaar, met uitzondering van de Euro 5 van Bert Benson en de boeken van Jules Verne, die allemaal gretig door mij werden verorberd. Ik was danig onder de indruk van Vernes Eldorado en het monsterkanon van Staalstad. De maatschappij en industrie die Verne beschreef deden me denken aan DSM, de chemische fabriek waarvan de dampen regelmatig over ons huis trokken.
Hierna stortte ik me op de Foundation Trilogie van Isaac Asimov en op de boeken van schrijvers als Larry Niven, Jack Vance en Tanith Lee. Van fantasy hadden ze destijds in mijn bibliotheek nooit gehoord. Daar maakte ik pas kennis mee toen ik ging studeren in Nijmegen.

Marc

Ik ben geboren in de vroege zestiger jaren. Mijn mama had het lezen meegekregen van haar ouders en gaf het aan mij door. Mijn papa heb ik buiten de krant om nooit iets zien lezen, al stond het huis vol Franse, Latijnse en Griekse boeken. Die had hij bestudeerd tijdens zijn studies Grieks-Latijn aan een Franse kostschool. Mijn mama nam mijn broer en mij mee naar onze parochiebibliotheek. Het was de enige bibliotheek die er was.

Jeugdhelden
Daar maakte ik kennis met mijn jeugdhelden, zoals de ridders van Leopold Vermeiren. Ik bezit nog altijd een Rode Ridder-boek met de handtekening van de schrijver in spiegelschrift. Karl May wist me met zijn cowboy- en indianen verhalen net zo te boeien als met zijn bedoeïenverhalen over Kara Ben Nemsi en Hadji Halef Omar.
Thuis had ik de eerste twintig delen van de bekende postbode Pietje Puk. Ik heb ze allemaal meermaals gelezen.

Strips
Gelukkig hadden ze in die bibliotheek ook de Heroica Bibliotheek, een 80-delige boekenreeks van alle wereldklassiekers, waarbij telkens achteraan het boek het verhaal ook als strip was weergegeven. Zo maakte ik kennis met de boeken van Jules Verne, waaronder 20.000 mijlen onder zee, Reis naar de Maan, Naar het middelpunt der Aarde en Rond de Wereld in 80 dagen. Ik las ook Ben-Hur, Moby Dick, Ivanhoe, Robison Crusoë, Michael Strogoff en nog veel meer. Boek en strip in één!
Ik ben dan ook opgegroeid met stripverhalen. Veel anders was er niet in die tijd. Mijn broer en ik kregen ze van mijn neefjes en zo kwamen wij in het bezit van de twee- en vierkleurige strips van Studio Vandersteen waaronder Suske & Wiske, Biggles en anderen. Nadien kregen we nog een even grote stapel stripverhalen cadeau van onze Poolse kruidenier op de hoek. Op verjaardagen kwamen er nog strips bij zoals de reeks Robert en Bertrand. Zo hadden wij al snel een indrukwekkende stripverzameling vergaard.

School
Op school kwam ik in contact met Vlaamse en Nederlandse schrijvers. Zo maakte ik kennis met de kinderboeken Koning van Katoren en Briefgeheim van Jan Terlouw en met Kruistocht in spijkerbroek van Thea Beckman. Toen ik wat ouder was las ik boeken als Kaas van Willem Elsschot en De Coltmoorden van Jef Geeraerts.

Fantasy
Dankzij de jeugdbeweging kwam ik op veertienjarige leeftijd in contact met Tolkien. Onze leiding had 'Hobbits' als kampthema gekozen en omdat ik wilde weten wat dat inhield, kreeg ik dat boekje in juni cadeau voor mijn goede rapport. Zo ontdekte ik het fantastische genre. Later maakte ik kennis met De Aardkinderen van Jean M.Auel en de boeken van Clive Barker, waaronder Weefwereld en Imagica. Al snel volgden verschillende series zoals Avalon van Marion Zimmer Bradley en Shannara van Terry Brooks. Vooral de De Kronieken van de Drenai van David Gemmell vond ik erg mooi en spannend. Omdat elk boek wel draait om een of andere oorlog tussen goed en kwaad die met bijl en zwaard bevochten wordt, was dit iets wat mij als jongeling erg aansprak.

Sciencefiction
Pas aan het einde van mijn tienertijd kwam ik in contact met sciencefiction. De eerste reeks waar ik werkelijk voor viel was Het veelkleurige land van Julian May. Ik had het eerste deel gekregen voor mijn negentiende verjaardag. Ik vond het zo goed dat ik alle delen heb gekocht. Dat was flink sparen, want met maar 50 eurocent zakgeld per week kom je niet zo ver. Later las ik ook de serie Het Galactisch Bestel van dezelfde schrijver. Vervolgens ontdekte ik Greg Bear, David Brin, Larry Niven en Dan Simmons, die mijn aandacht met zijn Hyperion & Endymion-reeks echt wist vast te houden.
Deze zomer word ik 55. Inmiddels staan er makkelijk meer dan 1.500 boeken op de teller. Nog steeds ben ik fan van fantasy en sciencefiction. Oude liefde roest niet.

Lees hier het vorige Club van Toen-artikel.