In deze kersverse Genremelange buigen Eline en Yvette van de Scifi & Fantasyclub, Nathalie (met een H) en Anne van de Literatuurclub en clublid Marieke zich over het debuut Concept M van Aafke Romeijn.
Wat vonden we van het verhaal? Is het een perfecte mix van meerdere genres of heeft één genre de overhand? Raden we het onze lezers aan in ons genre? Lees mee over onze bevindingen.

In het kort

Concept M speelt zich af in Nederland in 2020. Er is in de jaren 50 een nieuwe ziekte opgedoken, namelijk kleurloosheid, waardoor kinderen geboren worden met een zwakkere gezondheid en grijzige tint van huid, haar en nagels. Men heeft nog geen geneesmiddel gevonden waarmee men hen volledig kan genezen, maar er is wel een medicijn, “kleurstof”, ontdekt dat ervoor zorgt dat kleurlozen langer leven. Hava, het hoofdpersonage, een kleurloze beseft dat de Nederlandse maatschappij en economie kleurlozen niet langer kan ondersteunen zonder zelf ten onder te gaan en besluit om de politieke strijd aan te gaan om het kleurlozenprobleem op te lossen.

Wat vinden we van het verhaal?

Yvette: Het boek begint met de Adviesbrochure hoe je je als Kleurloze dient te gedragen. De toon is gezet, het intrigeert. De titel is goed gekozen, in opbouwende stijl kom je erachter wat die titel betekent en hoe het in tot de hoofdpersoon staat.

Eline: Ik vind dat het boek erg vlot geschreven is, ik struikelde nergens over bepaalde zinsconstructies of bepaalde verwoordingen. Het taalgebruik kwam op me over alsof het gewoon dagelijks taalgebruik is.

Nathalie: Het verhaal is eenvoudig geschreven: zinnen worden over het algemeen kort gehouden en van omfloerst taalgebruik is geen sprake. Dialogen worden afgewisseld met herinneringen waardoor er telkens sprongen in perspectief en in de tijd voorkomen, zonder echter verwarrend te werken en eerder zorgen voor een gevarieerd verhaal.

Marieke: Ik vond het bijzonder hoe Aafke Romeijn alledaagse herkenbare problemen in deze dystopische roman heeft verwerkt. Het laat je nadenken over het Nederland zoals het nu is, want het mag dan deels in de toekomst spelen, het zou zomaar zo kunnen zijn.

Opvallende elementen

Yvette: Mij viel deze mooie metafoor op: Hava had het een vreemde vergelijking gevonden, spinnen zijn wel echt, maar ze had wel gevoeld wat haar moeder bedoelde.  Wanneer er een spin opduikt in haar slaapkamer durft ze immers ook pas weer te gaan slapen wanneer haar moeder het beest heeft platgeslagen. Simpelweg oppakken en in de tuin loslaten is niet genoeg: het monster moet dood. Er mag geen kans bestaan dat het terugkomt en zich revancheert. Het moet dood, vermorzeld het liefst. Dan pas is de kust weer veilig.

Het geeft de radicalisering aan van mensen als ze ergens bang voor zijn.

Wat me ook opviel: Er zit iets rebels in het boek, maar ook iets over de tops. Er komen heel wat clichés en vooroordelen terug. De Limburgse corrupte Bourgondische politicus. De student uit Twente die aardig en nuchter is. De Utrechts/Nijmeegse linksdenkende mensen. Het zijn geen verrassende aspecten en daarom had ik juist graag gezien dat ze daarin nu geen standaarden nam, dat zou pas rebels zijn geweest.

Eline: Het is misschien een beetje vergezocht, maar het moment dat de dokter Hava's kastje open schroeft, en eigenlijk haar rug open schroeft, deed me al wat denken in de richting van een toekomst waar er misschien cyborgs zouden rondlopen. Het viel me ook al op dat er over de situatie in andere landen weinig gezegd wordt.

Zit er een politieke boodschap in het boek? Tijdens het lezen van dit boek, ontstond bij ons allen de gedachten dat er wellicht een politieke boodschap in zou zitten. Wat denken we daarvan:

Yvette: Dit boek voelt als de manier van de auteur om politiek te verwerken en benoemen zonder echte feiten te noemen. Ze kaart politieke issues aan zonder het over politiek te hebben. Belangrijke politieke gebeurtenissen worden verdekt beschreven onder andere namen en plaatsen, Pim Fortuin wordt benoemd, de corruptieschandalen, de eigen politieke partijen van een aantal sterke dames. Verder nog  de bedreigingen in de politiek, het onderduiken, immigratieproblemen, moslimextremisme, meer banen voor immigranten ipv. kleurlozen.

Nathalie: Voor mij is de politieke boodschap achter dit boek heel duidelijk. De kleurlozen staan symbool voor andere minderheidsgroepen in onze huidige samenleving en hoe men daar tegenover staat. Er wordt nagegaan door de schrijfster hoe het komt dat iemand als Hava zo kan radicaliseren en overgaan tot geweldplegingen. Dit is voor mij zeer duidelijk een commentaar op hoe de wereld er nu aan toe is.De stereotiepen van een mannelijke gearriveerde politicus zie ik sowieso ook wel een beetje in Stork: met zijn zwaarte en zweet doet hij me wel wat aan onze vroegere politicus Jean-Luc Dehaene denken eigenlijk. Dat bourgondische hebben Vlamingen ook soms wel mee in hun perceptie. :) De politieke discussie in het verhaal kan ik me ook wel indenken in België met dan andere figuurtjes.

Eline: De situatie met de kleurlozen is vergelijkbaar met situaties waar we in onze maatschappij ook mee te maken krijgen. Toen ik de korte inhoud las had ik wel meer het idee dat we in dit boek een toekomstbeeld zouden krijgen, maar tijdens het lezen merkte ik wel dat dit niet het geval is.

Anne: Concept M reflecteert op het huidige Nederland en is vooral een politieke roman, waarin de zorg en zorgverzekeringen zo zeer met de politiek versmolten zijn dat corruptie en complotten niet uit te sluiten zijn.  Ook vinden we nodige ethische vraagstukken terug in het verhaal van Hava Gerritsen; als een groep buitenstaanders (zieken in dit geval) zo groot wordt dat ze een gevaar vormen voor de economische situatie en daarmee het voortbestaan van een volk of land, is geboortebeperking dan een oplossing? Moet men zich opofferen voor een betere toekomst?

Yvette: Het schemert trouwens heel erg door dat debat Aafke Romeijns lievelingsvak op school was.

Genremelange of niet?

Anne: Het feit dat het zich in de (zeer nabije) toekomst afspeelt zou je SF kunnen noemen, evenals het feit dat een onbekende, ongeneeslijke ziekte ineens lijkt te overheersen. Toch is Concept M voor mij wel degelijk een (literaire) en vooral ook politieke roman.  Qua genreoverlapping vergelijkbaar met Fuzzie van Hanna Bervoets. Het verhaal speelt zich af in een Nederland dat maar weinig verschilt van ons eigen, huidige Nederland. Steden, wegen en gebouwen zijn herkenbaar.

Yvette: Eigenlijk speelt het verhaal grotendeels juist in de aanloop naar 2020 af, dus in de geschiedenis. Alternatieve geschiedenis valt onder SF. Het is een soort What If boek. Voor mij is het echter meer een literair boek. Vul "gekleurd"of moslim in ipv van Kleurloos en je hebt eenzelfde karakter boek in een ander genre. Het is meer een spiegel naar de maatschappij. Het ging volgens mij Romeijn helemaal niet om een toekomstvisie, maar meer stof tot debat. Het Kleurloos aspect vond ik overigens wel origineel en goed uitgewerkt.

Stel je zou dit boek in 2040 laten afspelen, zou het dan meer als een SF gezien worden?

Eline: Ik denk dat simpelweg het aanpassen van het jaartal niet genoeg is om er een echt SF boek van te maken, aangezien de focus nog steeds ligt op dezelfde elementen en de inhoud nog steeds toepasbaar blijft op onze hedendaagse maatschappij. Het aanpassen van het jaartal kan misschien wel meehelpen om je een meer SF-achtig gevoel te geven bij het boek wanneer je het jaartal in je achterhoofd houdt, maar de inhoud zal je nog steeds niet meteen de indruk geven dat je een SF boek aan het lezen bent.

Nathalie: Omdat het een hypothetisch scenario is, zou je het onder SF kunnen catalogiseren, onder de categorie 'alternatieve geschiedenis' of zoiets. Het is ook een wat dystopisch verhaal natuurlijk. Ik vind deze roman toch vooral literatuur vanwege de aangedragen thema's. Het is een plausibel verhaal voor binnen een aantal decennia, als het niet zulk een epidemie is dan wel een andere, want één van de volgende jaren zit er misschien wel een virus aan te komen dat met alle krachten tezamen bestreden moet worden.

Zijn jullie ook benieuwd naar het artikel van de Literatuurclub? Lees hier hun artikel. Anne, Marieke, Nathalie, Eline en Yvette schreven er ook nog een recensie over. Hebban-specialisten Martijn Lindeboom en Marvin Olbrechts lazen het boek en geven ook hun visie weer hier en hier.