Als de dagen donker worden en de nachten langer, de glimlach wat somberder en de gang van zaken wat langzamer gaan, is de tijd aangebroken voor de grimmige verhalen. In oktober al helemaal, want dan gaat de aandacht naar het griezelen, het enge en naar de dag van de doden. En wat is er grimmiger dan een sprookje? Vandaag duiken we daarom in de grimmigste Grimmverhalen, speciaal voor deze donkere dagen. Lang zullen we allemaal gelukkig leven …

Het koppige kind

Een koppig kind doet nooit wat zijn moeder wil en daarom laat Onze Lieve Heer het ziek worden. Geen dokter kan helpen en het kind ligt in zijn doodsbedje. Ze laten hem in het graf zakken en bedekken het met aarde, maar zijn armpje komt weer tevoorschijn. Ze duwen het terug en scheppen er nieuwe aarde over, maar het handje komt steeds weer terug. De moeder gaat zelf naar het graf en slaat met de roe op het armpje. Het armpje wordt naar binnen getrokken en het kind heeft rust onder de grond.  Dit verhaal, oorspronkelijk getiteld Das Eigensinnige Kind komt uit Hessen en is gebaseerd op het volksverhaal dat de hand van een kind dat zijn ouders slaat, boven zijn graf uitgroeit. Zou het niet meer een afschriklesje voor kinderen zijn in plaats van een sprookje?

De jeneverboom

Dat stiefmoeders er in sprookjes slecht vanaf komen, dat weten we al uit Sneeuwwitje, Hans en Grietje en Assepoester, maar er is nog een verhaal. In de Jeneverboom wordt een jongetje vermoord door zijn stiefmoeder. Dit is al grimmig, maar de manier waarop en dat wederom jaloezie hier mee te maken heeft, wisten we nog niet. De stiefmoeder had namelijk ook een dochter en zij kon het niet verdragen dat de zoon meer aandacht kreeg. Op een dag liet ze het jongetje een appel uit een kist halen en sloeg vervolgens de kist dicht, waardoor het kind onthoofd werd. Prompt vraagt ze zich af: Hoe red ik me hier uit?

Met een halsdoek weer op de plaats van de onthoofding zet ze het jongetje op een stoel met de appel. Vervolgens komt de dochter die de appel wil van het jongetje en die het niet wil afgeven. Dochter vraagt aan moeder wat ze moet doen. “Geef hem maar een draai om zijn oren” wat de dochter vervolgens deed. Het hoofd slaat op de grond en de dochter komt in paniek bij de moeder. Marleentje zegt ze, vertel het maar aan niemand, er is nu toch niks meer te doen, laten we hem in azijn koken”. Zout was niet nodig, want Marleentje liet haar tranen de volle loop. Bij thuiskomst at de vader alles op en gooide Marleentje de beentjes onder de jeneverboom. Uit de jeneverboom kwam vervolgens een prachtige vogel die overal een lied verkondigde wat hem was overkomen. Bij elk dorp dat hij kwam kreeg de vogel geschenken. Toen hij terugkwam bij de jeneverboom, kregen de vader, de stiefmoeder en de dochter geschenken. Het einde verklappen we hier niet, maar laten we zeggen dat het niet zo goed afloopt met de  stiefmoeder.

Van het muisje, het vogeltje en de braadworst

Dat sprookjes niet alleen over levende dingen hoeven te gaan, bewijst dit volgende sprookje. De muis, de vogel en de worst is een kort verhaal over een een muis, een vogel en een worst die samen wonen. Om hun huishouden goed te laten lopen, hebben ze allen een specifieke taak: de vogel haalt hout uit het bos voor het vuur, de muis haalt water, maakt het vuur aan en dekt de tafel en de worst houdt het eten vol smaak en iedereen goed doorvoedt. Op een dag is de vogel het zat, omdat hij al het zware werk doet en stelt voor dat ze de rollen wisselen. Als de worst hout gaat halen , wordt hij vervoplgens opgegeten door een hond. De muis probeert het koken van de worst over te nemen en gooit zichzelf voor de smaak nog even in de pan. Vervolgens sterft hij onmiddellijk. De vogel wilt water gaan halen uit de put, maar de emmer is te zwaar en hij valt in de put en verdrinkt. En wat is nu de moraal? Of zit er eigenlijk wel een lesje in voor kinderen? Is het juist eerder een verhaal over/voor volwassenen. Schoenmaker, blijf bij je leest en wees tevreden met de rol die je hebt? Volgens bronnen is dit geen volkssprookje, maar hebben de Grimms het overgenomen uit een 17de-eeuws boek van Moscherosch, waarin het als een parabel voor de ondergang van Duitsland door de strijd van de drie standen verteld werd. Daar zou heel wat waarheid in kunnen zitten.

Het meisje zonder handen

De titel alleen al levert weinig plezier op, maar kan als je zonder vooroordelen leest, toch doorgaan als sprookje. Het heeft namelijk een gelukkig einde, maar de weg ernaartoe is behoorlijk grimmig. Wederom een verhaal uit Hessen (zit er daar iets in het water?) en met een molenaar (dat beroep komt ook vrij veel voor in sprookjes).

In Het meisje zonder handen leeft een  arme molenaar die in het bos een oude man tegenkomt die hem veel rijkdom belooft, in ruil voor wat achter zijn molen staat. De man wil zijn appelboom (een knipoog naar het Bijbelverhaal van Adam en Eva) wel ruilen, maar als hij thuiskomt blijkt zijn dochter achter de molen te staan en zijn vrouw is erg bedroefd. Het meisje is mooi en na drie jaar komt de duivel haar halen. Ze wast zich en tekent een cirkel met krijt om zich heen. De duivel kan haar niet pakken en wil dat de molenaar al het water weghaalt, zodat ze zich niet kan wassen. Het meisje heeft gehuild en de tranen hebben haar handen schoongemaakt, waardoor de duivel haar de volgende dag niet kan meenemen.  De molenaar krijgt een ultimatum: hak de handen af van de dochter of de duivel neemt de molenaar mee.  De dochter vertrekt en beland in een koninklijke tuin. Als we vooruitspoelen in dit verhaal kom het erop neer dat de dochter vrij is, de koning trouwt en een zoon krijgt. Als de koning op reis is en de zorg voor zijn vrouw en kind overlaat aan zijn moeder, komt de duivel weer om te hoek kijken om de vrouw op te eisen. De duivel verwisselt de brief met het goede nieuws over de geboorte met het bericht van een wisselkind. De koning schrijft een brief terug en ook die wordt verwisseld met een brief waarin de koning eist dat de koningin en zoon moeten worden gedood en de tong en de ogen als bewijs bewaard moeten blijven. De moeder van de koning weigert dit en laat ze vrij. Het eindigt goed: na zeven jaar vind de koning zijn koningin weer terug en spontaan groeien de handen van de koningin weer aan. Eind goed al goed.

Dit is maar een greep uit het (onbekendere) werk van de gebroeders Grimm, maar ook zijn bekende werk staat bol van de valse stiefmoeders met gif, wolven die oma’s en geiten eten en verdronken worden in rivieren, gevangen meisjes en heksen in ovens. Heel educatief die sprookjes en fijn om vlak voor bedtijd uit voor te lezen!

Welk Grimm-sprookje vind jij het grimmigst?