Jeff VanderMeer werd in 2015 met zijn boek Annihilation (Vernietiging), dat inmiddels ook verfilmd is, bekroond met de Nebula Award. Nu is hij terug met een nieuw werk van zijn hand: Borne. Vorige maand las Martijn het boek al voor een Crew Review. Nu laten Cindy, Eline, Janneke, Merel en Vanessa, doormiddel van een aantal vragen, hun oordeel los op het nieuwste boek van Jeff VanderMeer.

Borne

In de ruïnes van een stad, die verwoest is door droogte en oorlog, probeert een jonge vrouw te overleven. De stad zucht onder het tirannieke bewind van een gigantische moordzuchtige beer, het resultaat van bizarre experimenten door een mysterieus biotechbedrijf. De jonge vrouw, Rachel, vindt op een dag een vreemd diertje in de vacht van de beer. Ze noemt het Borne en neemt het mee naar huis. Het is onduidelijk of Borne een plant of een dier is, maar het wezentje oefent een onweerstaanbare aantrekkingskracht uit. Het groeit en ontwikkelt zich, leert spreken, en wordt nieuwsgierig naar de buitenwereld. Rachel is ontroerd door zoiets onschuldigs, een teken van schoonheid in een ellendig bestaan. Maar niets is wat het lijkt. De aanwezigheid van Borne zal de geheimen van de stad blootleggen en daarmee Rachels leven voor altijd veranderen.

"Ik vond Borne op een zonnige, brons getinte dag, toen de reusachtige beer Mord in de buurt van ons huis ronddoolde. Voor mij was Borne eerst gewoon iets wat ik had gevonden. Ik wist niet wat Borne voor ons zou gaan betekenen. Ik kon niet weten dat hij alles anders zou maken." - Rachel.

Wat vind je van de wereld die Jeff van der Meer heeft gecreëerd en wat heeft hierin het meeste indruk op je gemaakt?

Vanessa: Ik vind de wereld van Borne prachtig. Het komt over als een droomwereld, weliswaar een gruwelijke en harde wereld. Waar je op je altijd op je hoede moet zijn, wil je het overleven. Je moet bij dit verhaal niet teveel nadenken of het klopt maar gewoon de fantasie ondergaan en je laten meevoeren door het verhaal.

Cindy: Ik vind de wereld echt enorm knap in elkaar gezet. Het vereist nogal wat fantasie om een compleet andere wereld te bedenken en dat zo beeldend te kunnen beschrijven aan lezers. De Company is de schuldige van de vernietiging van de ‘normale’ wereld. Er wordt wel een kijkje in de keuken gegund, maar daar blijft het ook bij. Ik had graag ook wat meer willen lezen over het ontstaan van deze wereld, het beginproces. Nu viel ik er echt middenin en ik had even tijd nodig om rustig om me heen te kijken en het op me in te laten werken. Wat bij mij veel indruk heeft gemaakt is dat alleen de sterksten hier overleven. Het is geen plaats voor tere zieltjes of zwakkeren. Je moet aardig hard zijn en jezelf kunnen verdedigen of je enorm goed kunnen verstoppen.

Janneke: Ik vind het een enorm indrukwekkende, dystopische wereld. Alles is verwoest, een experiment wat fout is gegaan waar een reusachtige mens-verandert-in-beer de scepter zwaait met zijn proxies. Vandermeer is een kampioen in het tot leven wekken van een compleet, bijna weerzinwekkende, wereld en het kost geen ene moeite om jezelf in te beelden hoe het was en hoe de Company kwam en het verwoestte. Er zijn wat open eindjes, hoe was de wereld voor de Company, maar eigenlijk, door de flashbacks van Rachel, weet je dat ook wel. Een gewone wereld, net als het hier en nu. Mooi dat je dat eigenlijk zelf in kan vullen.

Merel: Ik werd meteen middenin de wereld gegooid en die wereld is duidelijk geen pretje. Biotech speelt een belangrijke rol in deze wereld en bizarre experimenten hebben er voor gezorgd dat er allerlei vreemde wezens in de stad zijn, waaronder dus Mord, de moordzuchtige beer. Het mooie van deze wereld vind ik dat er ondanks dat de focus op overleven ligt,  nog ruimte overblijft voor menselijkheid (en daar hoef je geeneens mens voor te zijn!) Wat misschien nog wel het meest indruk op me gemaakt heeft, is de onthulling over Wick en wat dit voor hem en Rachel betekent. Ik zou daar graag meer over willen zeggen, maar dat gaat niet zonder te veel van het verhaal te verklappen. Ga het vooral zelf lezen en ervaar zelf hoe mooi dit is!

Eline: Ik vind het een zeer interessante en complexe wereld, maar doorheen het hele boek bleef ik me afvragen hoe de wereld zo erg achteruit heeft kunnen gaan als in dit boek. Er wordt wel een aantal keer aangehaald dat de Company hier een grote rol in speelde, maar er hangt toch nog wat mysterie rond. Ik had graag meer te weten willen komen over de wereld op zich. Wat het meeste indruk op me maakte was hoe meedogenloos de wereld in Borne is. Elke dag is een gevecht tussen leven en dood en als je één fout maakt dan mag je er zeker van zijn dat iets gruwelijks uit deze wereld je te pakken zal krijgen.

Zou jij je staande kunnen houden in zo'n wereld? Hoe?

Merel: Eh, nee. Ik zou al opgevreten zijn door een Mord-proxy voor ik "biotech" kan zeggen, of elk ander willekeurig woord.

Janneke: Ik denk dat mijn eerste poging om iets te jagen om te eten al fataal zou worden. Voor mij dan, niet voor hetgene waar ik op zou jagen. Daarnaast staat mijn fysieke gezondheid het niet toe om te overleven in een wereld zonder medische zorg, ik zie mezelf al gaan, met krukken of rolstoel door de puinhopen in gevecht met Mord-proxies. Niet zo’n goed idee.

Eline: Ik denk niet dat ik mezelf staande zou kunnen houden in deze wereld. Ik zou waarschijnlijk het langste overleven door mezelf ergens te verstoppen. Natuurlijk moet ik dan ooit mijn verstopplek verlaten om eten te zoeken en dan is het voor mij game over. Ik ben er vrij zeker van dat ik al snel door iets of iemand te grazen genomen zou worden en het niet zou overleven. 

Cindy: Hier kan ik heel kort over zijn. Nee, dat zou ik niet kunnen. Sowieso door mijn gezondheid, maar ook omdat ik daar te soft voor ben. Ik zou ook geheid in een val van een ander lopen.

Vanessa: Ik heb geen idee of ik mij staande kan houden in deze giftige en gemanipuleerde wereld. Ik denk dat ik al snel het leven zal laten. Al kun je nooit weten hoe je echt zal reageren in levensbedreigende situaties. Misschien verras ik mezelf wel.

Wat vind je van de entiteit Borne? Zou jij hem hebben meegenomen?

Eline: Na het lezen van Borne heb ik nog steeds maar een vaag idee van wat Borne nu eigenlijk is, maar ik denk dat er ook moeilijk een definitie op valt te plakken. Hij lijkt op het eerste zicht op een plant of anemoon, maar kan ook andere vormen aannemen. Hij lijkt me meer iets alien-achtig dan een soort van biotech gecreëerd door de company, aangezien dit toch nog een stapje verder gaat dan bestaande dieren of mensen modificeren. Ik denk dat ik hem wel meegenomen zou hebben, maar ik weet niet of ik hetzelfde op hem zou reageren als Rachel en op dezelfde manier met hem zou omgaan.

Cindy: Hmmm.. ik ben er nieuwsgierig genoeg voor, dus ja ik denk dat ik Borne wel had meegenomen. Maar ik denk wel dat ik behoorlijk argwanend zou zijn omdat het van vorm kan veranderen en het zich een soort van ontwikkeld. Ik zou toch echt wel willen weten wat Borne nu precies is en wat het kan. Aan de andere klant vind ik Borne enorm intrigerend. Tot hoever reiken de vermogens nu werkelijk? Wat is nu zijn eigenlijke doel? Ik vond dat Borne in het verhaal heel erg aan het spiegelen was, daar leek het van te leren. Rachel zag Borne meer als een kind en of dat een juiste bejegening is? Daar twijfel ik aan.

Vanessa: Ik denk dat ik Borne wel zou hebben meegenomen, maar bij de eerste ontdekking dat hij groeide en zich verplaatste zou ik hem weg hebben gedaan. Ik vind Borne een intrigerend wezen. Al snel krijg je het idee dat Borne geheimzinnige aspecten heeft en dat maakt erg nieuwsgierig.

Merel: Borne lijkt in eerste instantie een gestrande zee-anemoon, maar verandert later van uiterlijk. Ik wist niet zo goed wat ik van Borne moest vinden. Hij lijkt lief, leuk en knuffelbaar, maar Rachel projecteert veel op Borne, zo blijkt later ook wel. Daardoor bleef ik me tijdens het verhaal steeds afvragen of Borne nu goed of slecht was. Ik zou hem, vanwege het zoeken naar bruikbaar materiaal, waarschijnlijk ook wel mee hebben genomen, maar ik betwijfel dat ik er zo snel gehecht aan zou raken. Al moet ik zeggen dat ik de gesprekken die Rachel met Borne heeft me wel erg vermaakt hebben. Dus misschien zou hij uiteindelijk toch ook mijn hart weten te veroveren.

Janneke: Machtig mooi. Kort antwoord, maar Borne is zo ongelooflijk fascinerend. Eigenlijk geniaal, maar ook een beetje eng door het moorden. Ik vind hem onwijs interessant en ik ben wel zo nieuwsgierig dat ik, net als Rachel, hem mee had genomen. Of ik hem had gehouden bij de ontwikkeling zoals hij deed weet ik niet. Ik denk dat ik onderweg toch angst zou hebben ontwikkeld voor het wezentje.

Is het een boek dat boeit of is het te ver gezocht?

Merel: Ik vond het juist heel verrassend en origineel, het is geen standaard boek. De wereld is misschien wat extreem en vreemd, maar dat vond ik juist erg boeiend. Het kwam op mij ook gewoon heel overtuigend over. Ik heb geen moment gedacht: Oh, dit is wel heel ver gezocht. Ik kan zo snel ook geen ander boek bedenken dat op Borne lijkt, dat maakt het voor mij eigenlijk des te leuker.

Eline: Dit is zeker een boeiend boek. Het is erg complex, maar toch goed te begrijpen en doordat je als lezer de personages volgt ontdek je wat meer over de wereld waarin ze leven. Sommige kleine details leken me wel wat vergezocht, maar dit komt denk ik vooral doordat er zoveel mysterie rond hangt. Je weet als lezer niet echt hoe alles tot stand is gekomen en hoe het mogelijk is dat sommige mensen bijvoorbeeld wespen als ogen hebben. Deze kleine details zouden voor mij veel minder vergezocht lijken als ik wat meer achtergrondinformatie had gekregen.

Vanessa: Ik vind het verhaal erg boeiend, ik wilde heel graag ontdekken hoe het verhaal precies in elkaar steekt. Welke geheimen de Company, Wick en Rachel met zich meedragen. Op het einde worden een aantal antwoorden gegeven, maar veel blijft nog in duister gesluierd. Hierdoor blijf je over het boek nadenken.

Janneke: Boeien doet het zeker, en in een fantasy- en dystopische setting vind ik niets ver gezocht. Vanaf pagina één was ik hooked en met de pagina die ik las werd het steeds spannender. Ik zat in een beetje leesdip maar Borne heeft mij daar, door zijn opbouw en verhaallijn, echt uit weten te trekken. Het is wel absoluut een boek waar je de tijd voor moet nemen, het laat je goed nadenken tijdens het lezen. Op het einde van het boek bevindt zich ook een bestiarium waar ik tijdens het lezen veel naartoe heb gebladerd om een beeld te krijgen bij de dieren die in het verhaal voorkomen. Een bijzonder goede toevoeging op dit bijzondere boek.

Cindy: Het boek heeft mij zeer zeker geboeid, van begin tot eind. Maar het is geen boek dat je even snel tussendoor leest, je moet je gedachten er echt wel bijhouden. De wereld wordt zo beeldend beschreven, maar als je ook maar iets uit de informatie mist, moet je later terugbladeren om te kijken wat er nu daadwerkelijk bedoeld wordt. De complexiteit en de ingeniositeit van het schrijven sluiten naadloos aan op het verhaal. Het één versterkt het ander. Natuurlijk is het een wereld die enorm ver van ons huidige leven afstaat, maar ik werd zo in het verhaal meegenomen dat het voor mijn gevoel niet te ver gezocht aanvoelde. Ik vond het juist boeiend.

Hoe is de schrijfwijze en opbouw?

Vanessa: Doordat de wereld zo vreemd is moet je met aandacht lezen. Anders mis je belangrijke informatie en verdwaal je in dit verhaal. Na de eerste paar bladzijdes ontdekte ik het bestarium achter in het boek. Die ben ik toen eerst gaan lezen, hierdoor kon je per vreemd wezen ontdekken, hoe deze eruit zag en wat het wezen voor vreemde eigenschappen had. Hierdoor kon ik me bij het verder lezen van het verhaal meer focussen op het verhaal zelf omdat ik al meer wist van de wezens. Ondanks dat de wereld zo vreemd is, paste het bij het verhaal en kwam het niet vergezocht over.

Janneke: Het boek is complex maar juist die complexie maakt de opbouw van het verhaal erg goed. Het is eigenlijk een soort dagboek, gericht aan de lezer, waardoor er eigenlijk bijna fragmentarisch een verhaal verteld wordt. Waardoor de complexe verhaalelementen eigenlijk niet direct op elkaar aan hoeven te sluiten en het makkelijk wisselt tussen heden en verleden. Het verhaal heeft duidelijk een begin, waarin Rachel Borne vindt en hem meeneemt naar huis bij Wick, een middenstuk, waarin Borne opgroeit en de relatie van Rachel en Wick ontwikkeld en een conclusie waar je u tegen zegt.

Eline: De schrijfwijze vind ik bijna even complex als de wereld zelf, maar dat paste daardoor ook goed bij dit boek. Ik denk dat ik het boek wel liever in het Engels, de originele taal, had gelezen aangezien deze complexiteit niet altijd even goed vertaald werd. De opbouw van het verhaal vind ik erg goed. Je maakt als lezer geleidelijk aan kennis met de wereld in Borne, doordat je het hoofdpersonage volgt op haar zoektochten naar eten en bruikbare biotech en samen met haar meer te weten komt over hoe de wereld in elkaar zit.

Cindy: Wat ik al eerder aangaf is dat de schrijfwijze complex is, je moet je hoofd er bij houden, anders mis je informatie. Dit past perfect bij het verhaal en de wereld waarin het zich afspeelt. Als dat te simpel zou zijn geweest zou je als lezer denk ik het gevoel krijgen dat het te ver gezocht was. Door de complexiteit juist niet. De opbouw vond ik logisch. De manier waarop Borne wordt gevonden, hoe Rachel zich over hem ontfermd en alle perikelen die bij het ‘opvoeden’ horen. De gaven die tussendoor regelmatig naar voren komen. De manier waarop de relatie tussen Wick en Rachel zich ontwikkelt, het voelt allemaal logisch aan. Je voelt dat er een climax aankomt. Het einde had wat mij betreft wel anders gemogen, ik heb ook nog aardig wat onbeantwoorde vragen. Ik zal hier niet verder op ingaan om spoilers te vermijden. Het Bestiarium op het eind van het boek is zeker de moeite waard om te lezen. Ik vind dit een hele mooie toevoeging op het geheel.

Merel: Het verhaal is opgeschreven als een verslag. Hierdoor is het in elk geval meteen duidelijk dat Rachel het gaat overleven. Het verhaal bestaat uit drie delen: het opgroeien van Borne, het afscheid van Borne en de eindstrijd. Het is een logische opbouw. Borne vereist wat leesconcentratie, ik vond de zinnen een hoge informatiedichtheid hebben. Hierdoor kon ik het boek niet makkelijk even weglezen, ik moest echt mijn aandacht er goed bijhouden om alles goed te kunnen blijven volgen. Hierdoor vond ik Borne best een pittig boek om te lezen, maar ik vond het die moeite zeker waard! Het Bestiarium aan het einde van het boek vond ik trouwens ook een leuke toevoeging. Er wordt wat meer uitgelegd over verschillende wezens die in het verhaal voorkwamen en ik kreeg door de tekeningen ook een beeld van hoe ze er nu echt uitzagen. Ook leuk: Het Bestiarium is, in stijl van het verhaal, opgetekend als een verslag.

Heeft Jeff VanderMeer met Borne je te weten over te halen om meer van zijn hand te gaan lezen?

Cindy: Absoluut! Ik had nog niet eerder iets van zijn hand gelezen, maar wat kan deze man schrijven en creëren. Ik ben enorm benieuwd of zijn andere verhalen ook zo goed in elkaar gezet zijn.

Merel: Toevallig had ik kort hiervoor Vernietiging van Jeff VanderMeer gelezen en dat vond ik ook een goed boek. De andere twee delen uit die trilogie, Autoriteit en Aanvaarding, moet ik nog lezen en dat ga ik zeker nog doen. Borne vond ik erg bijzonder en ik zou zeker meer van dit soort boeken willen lezen. Ik ga deze schrijver dus goed in de gaten houden!

Vanessa: Borne heeft me niet afgeschrikt om verdere werken van zijn hand te lezen, maar het zal aan het onderwerp/verhaal van het volgende boek zelf liggen of het mij aanspreekt en ik het wil lezen.

Janneke: Ja, de schrijfstijl van VanderMeer is heel erg prettig en zijn fantasie om een verhaal neer te zetten durf ik door Borne briljant te noemen. Ik kijk er naar uit om meer van hem te lezen.

Eline: Voordat ik Borne las had ik nog nooit iets van Jeff VanderMeer gelezen, maar ik was al een tijdje van plan om dit wel te doen. Ik was niet zo erg onder de indruk van Borne als ik verwacht had, maar dit betekent niet dat ik geen boeken van VanderMeer meer wil lezen. Ik ben nog steeds nieuwsgierig naar zijn andere werken en kijk er naar uit om te ontdekken welke andere werelden hij gecreëerd heeft.

Ons oordeel

Janneke: Wat een waanzinnig boek is Borne. Vijf sterren!

Vanessa: Ik vond Borne een Fantastisch verhaal om te lezen en krijgt van mij 4 sterren.

Cindy: Ik heb echt enorm genoten van dit boek. Ik zou het 4,5 sterren willen geven, maar dit worden er dus 4. Ik heb nog te veel onbeantwoorde, voor mij cruciale vragen om het 5 sterren te geven. Maar wat een creatie!

Eline: Ik heb genoten van Borne, maar ik had er toch iets meer van verwacht. 3 sterren.

Merel: Ik vond Borne ontzettend gaaf, voor mij echt wel een 5-sterren boek!