Kerstmis! Tijd voor lichtjes, een kerstboom met kadootjes eronder, lekker gezellig samen aan het kerstdiner en daarna natuurlijk een gezellige grappige kerstfilm en dito boekje. Natuurlijk willen we wél in fantasysferen blijven. Daarom is de film Hogfather en het bijbehorende boek Berevaar een echte aanrader voor de kerstdagen. Enige appreciatie voor meligheid, cynisme, sarcasme en een flinke dosis maatschappijkritiek is wel een vereiste.
Hoe verhoudt het boek zich tot de film? Is het plot hetzelfde of enkel gebaseerd op het boek? De antwoorden lees je in dit artikel.

Het Boek

De Cover

De cover toont een sneeuwlandschap onder een sterrenhemel waarin vier varkens een arrenslee trekken waarop de Berevaar( =Hogfather), zijn hulpje en nog wat niet nader te identificeren personen zitten. De passagiers lijken een mengeling te zijn van mensen en antropomorfe personificaties ( een term die enige toelichting behoeft; maar geduld is een schone zaak en uitstel van verlangens leidt tot een des te grotere bevrediging dus allee even wachten maar).
De varkens blijken beren te zijn. Voor de niet-biologen onder ons: dat zijn mannelijke varkens wiens ongecastreerde onderdelen onder hun buik hangen. Zij hebben bovendien de onhebbelijkheid om op precies de verkeerde momenten hun urine te laten lopen. Voor de smeuïge details raad ik aan het boek te lezen.
De voorkant bevat de waarschuwing dat het verhaal  een fantastische satire met hilarische diepgang is.
Vind je dit alles nú al te melig worden, dan is de humor van Pratchett niet aan je besteed en raad ik je aan een natuurdocumentaire op National Geographic te kijken. Die zijn ook mooi.

De Schijfwereld

Het boek Hogfather werd in 1996 door Terry Pratchett geschreven. Het is het twintigste deel van zijn Schijfwereldserie waarin de schrijver op een dolkomische manier kritiek levert op de mensheid en zijn eigenaardigheden. De gebeurtenissen vinden plaats in een fantasywereld waar de aarde een platte schijf is die gedragen wordt door vier olifanten die op hun beurt op de rug van een reuzenschildpad staan. De schildpad, genaamd A’Tuin de Grote zweeft wat rond terwijl ondertussen allerlei gebeurtenissen plaatsvinden waar A’Tuin misschien wel of juist helemaal niets mee te maken heeft. Maar hoe het precies zit, dat weet niemand en dat dondert ook niet volgens Wijsgeer Didactylos.

De Inhoud

Op het moment dat het verhaal begint zijn we een week verwijderd van Berewaaksavond, een belangrijk gebeuren dat je kunt vergelijken met onze kerstavond. De Berevaar is een soort kerstman die op een arrenslee rond sjeest en cadeautjes voor kinderen aflevert door schoorstenen. Jammer genoeg brengt de vertaler ons danig in verwarring door de Berevaar met Goedheiligman aan te duiden. Deze reist echter op een schimmel terwijl zijn hulpjes over de daken huppelen. En dat is echt iets hééél anders.
Het zij de vertaler, Venugopalan Ittekot, echter vergeven. Tenslotte vertaalde hij het boek voordat bij ons de Zwarte Pietendiscussie was losgebarsten.

Het moordenaarsgilde krijgt de opdracht iets aan de Berevaar ‘te doen’ en de opdracht gaat naar het geniale buitenbeentje Meneer Theetijd wiens naam je maar beter uit kan spreken als ‘Teheeteheid’ als je nog toekomstplannen hebt.
Wanneer de Berevaar plotseling verdwijnt, neemt de Dood zijn plaats in en bezorgt samen met zijn hulpje Albert de cadeautjes voor de kinderen. Onderwijl zoekt zijn kleindochter naar de Berevaar, ontdekken de tovenaars nieuwe huisgeesten en blijkt er ook een tandenfeetje verdwenen te zijn.

De Leeservaring

Het boek is onderverdeeld in kleine stukjes van enkele pagina’s lang, die heel schattig begrensd worden door een sfeervol hulstblaadje oftewel door een brandend kaarsje. Het boek begint zo ongeveer bij het begin maar voor een preciezere omschrijving moet ik jullie helaas verwijzen naar het boek aangezien ik de accuraatheid van Pratchett nog niet in de verste verte kan benaderen.

Aangezien Berevaar barst van de grappen ligt het leestempo wat lager dan normaal. Sommige zijn heel direct en anderen vragen wat meer overdenking. Ook wordt via asteriskjes (*) en kruistekens ( †) regelmatig verwezen naar noten. Die voegen nog wat extra absurditeit toe aan de toch al hilarische situaties. Een voorbeeld hiervan is de omschrijving van het woord goedgelovig dat volgens Pratchett betekent dat je een bepaald inzicht in de wereld en de mens hebt dat slechts gedeeld wordt door ‘zeer ongekunstelde lieden en de allerintelligentste en gevorderdste wis- en natuurkundigen’. Dat is een waarheid als een koe natuurlijk.

Het plot kent drie hoofdverhaallijnen die goed zijn te volgen en die op het laatst samenkomen. Daarnaast zijn er nog wat kleinere plots zoals die van de tovenaars die iedere keer weer een nieuwe antropomorfe personificatie weten te scheppen. Zo weten ze een Sokkenvreter, een Potlood Etend Vogeltje en een ‘O god’ van de Katers te creëren door er simpelweg aan te denken.
Een uitstekende definitie van antropomorfe verpersoonlijking is te vinden op pagina 142 van het boek. De definitie kwam tot stand door de buitengewoon gesmeerde samenwerking tussen de hoofdtovenaar en de kunstmatige intelligentie Hex.

De Film

De film is ruim drie uur lang en Terry Pratchett heeft zelf aan de productie bijgedragen. Het was de eerste verfilming van een Schijfwereld boek. De eerste uitzending vond plaats op Sky One in 2006. Ook daarna werd Hogfather nog regelmatig door de zender uitgezonden. Op 24 december dit jaar zond Sky One hem voor het laatst uit.
Wie de film graag gratis wil zien kan hem in meerdere delen maar zonder ondertiteling op You Tube bekijken. Wie het niet erg vindt om ervoor te betalen, kan hem via de video-stream van Amazon aanschouwen. Degene die Hogfather bij voorkeur in het Nederlands ondertiteld wil hebben, kan de DVD voor een zacht prijsje verkrijgen bij onze meest bekende dikke webwinkel.( Ja die!)

Volgens de filmkeuring is de film geschikt voor mensen vanaf 12 jaar. Of het hier alle soorten mensen betreft staat er helaas niet op. Persoonlijk zou ik hem mensen die niet van humor houden niet aanraden. Ook mensen die een skelet niet erg sympathiek vinden en die gruwelen van grapjes over de dood, kunnen zich hier beter verre van houden. In plaats daarvan kunnen ze beter een borrel drinken of een gebed hemelwaarts richten.
Voor alle anderen die niet in de Kerstman geloven, volgt hier een goede raad. Je kunt maar beter wel in hem geloven want anders worden de pakjes in het vervolg rondgebracht door de Dood en dat wil je niet op je geweten hebben.
Overigens is de film niet echt eng, in de zin van horror. Echt waar, het is gewoon een gezellige familiefilm. Sort of.

Overeenkomsten en Verschillen

De inhoud van het boek en de film komen nagenoeg overeen. De verhaallijnen zijn hetzelfde en ook komen veel van de grapjes uit het boek terug in de film.

De film besteed alleen veel meer aandacht aan de verhaallijn van de enge meneer Theetijd dan het boek. In het boek komt Theetijd in het begin aan bod en daarna blijft het vrij stil rondom hem. In de film springen we herhaaldelijk naar zijn pogingen om het kasteel van de Tandenfee te veroveren.

Sommige grappen zijn in de film wat beter uitgewerkt en vallen meer op. Zo wil Albert graag een sjekkie rollen maar dat gaat niet vanzelf. Hij worstelt de hele film door met vloeitjes, shag en probeert zijn sjekkie aan te steken. Zijn niet aflatende pogingen werken danig op de lachspieren.  Natuurlijk komen niet alle grappen uit het boek in de film terug waardoor het boek een welkome toevoeging is voor wie nog wat meer wil lachen. De voorstelling van Hex, een KI die zelflerend is en heel snel leert onder bedreiging van een hamer is hiervan een goed voorbeeld.

Net als het boek begint de film met een korte uitleg over Schijfwereld waardoor je als niet -kenner goed voorbereid deze fantasywereld kan betreden.
De aanvang van het verhaal is echter verschillend. In de film begint het verhaal op de avond voor Berevaar terwijl het boek ruim een week eerder start. Dit maakt voor het begrip van het verhaal echter niets uit.

De drie uur lange film bevat vele details. De kijker heeft echter niet veel tijd om alle details, grappen en grollen tot zich te nemen waardoor je af en toe iets van de grappen mist. Dat is vanzelfsprekend inherent aan een film en wanneer je het niet erg vindt om af en toe iets te missen is het geen probleem. Wil je alles meekrijgen dan is het aan te raden om het boek te lezen. De hoofdlijnen van het verhaal zijn in de film echter goed te volgen.

Een van de vele details bestaat uit de plotselinge verschijning van allerlei antropomorfische personificaties. De film kent er maar enkele zoals de Wrattengnoom, de Sokkenvreter en Bracus the O god van de katers. In het boek produceren de tovenaars nog veel meer van deze kleine antropomorfe godjes zoals de God van de Wijn, het Opvrolijkfeetje Fee en het Potloodvogeltje. Het is maar goed dat de film zich beperkt tot slechts enkele van deze verschijningen omdat meer hiervan voor verwarring zou zorgen.

Conclusie

Behoor je tot de juiste doelgroep dan is Hogfather een film die je zeker moet zien. Zowel het boek als de film zijn niet te versmaden. Het boek bevat meer zotheid en bij het lezen heb je ruimer de gelegenheid om Pratchett’s gedachtenkronkels tot je te laten doordringen. Het medium film is bij uitstek sneller en men zal hem meermalen moeten bekijken om alle grappen mee te krijgen. Een voorkeur voor een van beide is niet echt aan geven. Er is maar een houvast: kijk in geval van ernstige luiheid gewoon de film. Daar is wel enig risico aan verbonden. Eventuele huisgenoten kunnen meekijken en met hun geschater het kijkplezier verstoren. Of verhogen natuurlijk. Als je zeker wilt zijn van eenzaam gegniffel en geschater, lees dan vooral het boek.

-Saskia-

Wat lees en kijk jij het liefst met Kerstmis?