Kim en Yvette lazen Van Terra naar Titan, een project door Hanneke van der Hoeven en Moze Jacobs. Het eerste wat in ons hoofd opkwam na het lezen ervan was: Hoe gaan we dit project beoordelen? Het is nogal wat, wat je beoordeelt: beeld, tekst en geluid. En niet een auteur, maar een heel team. Wat vonden we ervan?

Over het projectteam

Hanneke van der Hoeven (visuals) en Moze M. Jacobs (tekst, verhaal) publiceerden vier feuilletons en een strip in week- en maandbladen (Primeur, Groene Amsterdammer, Milieudefensie) toen ze in de jaren ’90 allebei nog in Amsterdam woonden. Na een lang hiaat hervatten ze in de 21ste eeuw de samenwerking online vanuit West Cork (Ierland) en Berlijn/Amsterdam. Dit resulteerde in Van Terra naar Titan, hun eerste sciencefiction graphic novel. Met soundtrack.

Het boek

In een 15 pagina's lange epiloog vertellen ze over de totstandkoming van hun project: hoe de tekeningen werden gemaakt, de muziek en hoe alles geïnterpreteerd kan worden. Van der Hoeven illustreert een vorm van surrealisme. Ze geven verder aan dat het vooral een stijlmiddel van de overdrijving is. Yvette: We leren echter over de totstandkoming na het verhaal, daar waar ik liever had gezien dat ik van te voren al een idee had van de interpretatie, dan had ik iets meer sturing gehad. Ik vloog nu zelf door de ruimte en alle kanten op. Kim: Ik vind dat een boek ook te volgen zou moeten zijn als je de achterflaptekst niet gelezen hebt en je niets weet van de totstandkoming. Hoewel het verhaal op zich duidelijk is, kun je het toch niet helemaal vatten zonder de 'epiloog' te lezen. De afbeeldingen zijn voor mij niet echt helder en veel blijft onduidelijk. Ik kan surrealisme best waarderen, maar iets meer sturing was welkom geweest. Pas na de uitleg begreep ik een beetje wat de visie van de makers was.

Beeldvorming

Yvette: De graphic novel valt prettig in de hand en heeft een mooie buitenkant met surrealistische plaatjes erop. De plaatjes die getekend zijn, zijn voor mij echt vreemd, lichtelijk overdreven. Er wordt steeds maar één lichaamsdeel duidelijk getekend. Het is een kwestie van smaak, maar ik kan er weinig mee, vond sommige zelfs afstotend. Het kleurgebruik sprak me daarentegen wel heel erg aan: somber, donkere tinten: de kleuren waar ik de ruimte ook mee associeer.

Kim: Het boek is prachtig vormgegeven. Er is duidelijk veel zorg besteed aan de afwerking. De coverafbeelding is voor mij erg vreemd. Dat blijkt ook de bedoeling. Dit wordt doorgezet in het hele verhaal. De personages zien er bijzonder uit. Ondanks hun duidelijke verschillen zijn ze voor mij gek genoeg ook niet meteen herkenbaar. Pas na een tijdje begreep ik wie wie was. Ik weet weinig van beeldende kunst en kan de tekeningen dus eigenlijk niet op waarde schatten. Het enige wat ik kan zeggen is dat het ook mijn smaak niet is. Het is erg overdreven en bewust wanstaltig. Een stoere keuze om niet voor schoonheid te kiezen, maar voor mij schiet het iets te ver door in het lelijk willen zijn. Net als Yvette vind ik de kleuren dan weer wél heel mooi. Rustige grijstinten met op de juiste plekken zachte paars- en blauwtinten. Heel passend ook gezien de discussie over mannelijkheid en vrouwelijkheid die in het boek wordt aangesneden.

Het verhaal

Yvette: Er wordt op een vertellende toon verteld over Raija Solanis, de befaamde telepate uit Australazïe.  Dit vertellende lag er soms wat dik bovenop, wat over-the top, zodat ik het idee kreeg dat dingen verteld worden om een voortgang in het verhaal te krijgen of uitgelegd te krijgen (een soort van info-dumping). De ruimte associeer ik altijd met technologie, dat komt weinig in dit verhaal terug. Het is eerder filosofisch te noemen. Hoe wordt een eerste contact gelegd met aliens en wat is de keerzijde van contact hebben met wezens die niet hetzelfde denken? Het is een mooi thema, echter denk ik dat het onderwerp heel moeilijk en niet echt toegankelijk is. Een niche-boek voor een niche-doelgroep. Als je naar iets anders zoekt dan anders, dan kun je dat zeker in dit boek vinden, zeker als je de inhoud van de tekst kunt loslaten.

Kim: Ik lees niet heel vaak graphic novels en zelfs nooit stripverhalen, dus ik had geen idee of dat 'vertellende', het vaak feitelijk meedelen van wat er aan de hand is, typerend is voor dit soort verhalen. Ik hou er niet van, dus ook mij viel het meteen op. Aangezien Yvette, die vaker dit soort boeken leest, er ook over struikelde, denk ik toch dat het weer iets is wat 'anders' is aan dit boek. Ik krijg zelfs het idee dat het bewust overdreven is. Heel fijn leest het niet. Het voelt niet natuurlijk. De thema's in het verhaal spreken me erg aan: verandering, de genderdiscussie, omgang met wezens (of mensen) die anders zijn, onbedoelde gevolgen van dit contact. Ik had dit alles graag beter uitgewerkt gezien. De eerste worden slechts kort benoemd en de laatste komen pas tegen het eind voor en komen erg uit de lucht vallen. Erg toegankelijk is het boek niet. Het is inderdaad echt voor een niche-doelgroep geschreven.

Extra toevoeging

Voor de extra beleving en sensatie van het zintuig horen, krijg je bij dit boek een cd. Yvette: Voor mij heeft dat persoonlijk geen meerwaarde. Er wordt namelijk aangeraden deze twee samen te “ervaren”, maar ik kan niet lezen met de muziek erbij. Ik heb de cd los beluisterd. Je krijgt de sensatie alsof je naar een lichtelijk verontrustend hoorspel luistert. Het kan in ieder geval als klankschalencd, ter meditatie of met Halloween als achtergrondmuziek worden gebruikt. Kim: Ik ben ook zo iemand die niet kan lezen en luisteren tegelijkertijd. Na een tijdje hoor ik de muziek gewoon niet meer omdat ik zó opga in het verhaal. Bovendien zou ik dit boek een paar keer uit hebben voor de cd afgelopen was. Net als het boek is de cd bevreemdend. De geluiden zijn herkenbaar en toch ook weer niet. Het doet me een beetje denken aan een techniek waar een leraar op mijn middelbare school maar over door bleef gaan tijdens onze CKV-lessen: muziek maken door alledaagse voorwerpen op een bijzondere manier te gebruiken. Dat werkt hier heel goed. Er schijnt zelfs gebruik te zijn gemaakt van een stemkunstenaar, maar de geluiden lijken niet menselijk. Erg knap. De muziek past prima bij het boek en brengt de sfeer goed over. Je denkt meteen aan het vreemde en ik hoor er ook wel het eerste contact met buitenaardse wezens in terug. Ook zonder het verhaal erbij is hij erg geschikt om een verontrustend gevoel op te roepen voor bijvoorbeeld een griezeltocht.

Conclusie

Yvette: Op elk potje past een dekseltje zegt men wel eens en dat kun je ook vertalen naar welk boek in je smaak zal vallen. Mijn conclusie is dat ik niet het dekseltje ben dat precies aansluit op dit potje, al zag het er op het eentje gezicht behoorlijk matchend uit. Ik kan de kunstzinnigheid erin niet genoeg zien om het te waarderen, al zullen er vast mensen zijn die dat wel kunnen. Het is echt een persoonlijke beleving en een kwestie van smaak, dat is bij elke vorm van kunst natuurlijk zo. Ik kan daarom niet meer dan 2 sterren geven. Artistiek is het zeker.

Kim: Filosofische sciencefiction met een actueel onderwerp waarin gespeeld werd met clichés, dat zag ik wel zitten. Door de afbeeldingen zou ik me gewoon laten verrassen. Voor mij was deze graphic novel echter ook net iets té alternatief. Het verhaal was soms lastig te volgen en met de illustraties kon ik weinig. Ik vond dat er te weinig aandacht was voor het filosofische aspect. Helaas kan ik het kunstzinnige niet genoeg op waarde schatten. Ik moet dus ook concluderen dat dit gewoon mijn smaak niet is. Na het lezen van de uitleg heb ik wel enig idee van wat de makers wilden bereiken en dat waardeer ik, maar ik zie het niet. Meer dan 2 sterren kan ik dus ook niet geven. Als je meer hebt met dit soort kunst dan zal dit boek je waarschijnlijk wel bevallen.

Zouden jullie op ontdekkingsreis gaan naar dit bijzondere project?