Bij Fabulous Feelgood zijn we dol op historische verhalen. Een genre dat heel veel raakvlakken met feelgood in de breedste zin van het woord heeft. Toen we bij de nieuwe boeken Een tijd om nooit te vergeten van Jennifer Robson zagen, waren Renate en Helma direct enthousiast en besloten het samen te lezen voor een buddyread. Het boek beloofde een uniek en aangrijpend inkijkje in het atelier waar de beroemde bruidsjapon van prinses Elizabeth werd gemaakt. Intrigerend toch?

- door Renate en Helma -

Over Een tijd om nooit te vergeten

In de roerige tijden vlak na de Tweede Wereldoorlog worden borduursters Ann Hughes en Miriam Dassin uitgekozen voor een bijzondere opdracht: het maken van de bruidsjapon van, toen nog, prinses Elizabeth. Voor hen een kans om toe te werken naar een betere toekomst. Meer dan een halve eeuw later stuit Anns kleindochter op een paar geborduurde bloemen in de spullen van haar overleden grootmoeder. Als ze ontdekt dat het dezelfde bloemen zijn als die op de bruidsjapon van koningin Elizabeth, gaat ze op onderzoek uit.

Jennifer Robson introduceert drie onvergetelijke heldinnen, die met elkaar verbonden zijn door gedeelde pijn, vriendschap en de reddende kracht van liefde.

Wat vonden we ervan?

Personages en vertelperspectief

Er zijn drie hoofdpersonen: kleindochter Heather die haar verhaal vertelt in 2016 en Ann Hughes en Miriam Dassin die hun verhaal in wisselend perspectief vertellen in 1947. De laatste twee zijn sterke vrouwen die elkaar ontmoeten in het atelier van de Britse modeontwerper Norman Hartnell. Ze werken daar als borduurster en ondanks dat het twee totaal verschillende personages zijn ontwikkelen ze een grote vriendschap. De oorlog is voorbij, maar iedereen kampt nog met de gevolgen van die oorlog. De broer van Ann is gesneuveld en zo’n beetje alles is alleen op de bon verkrijgbaar. De Joodse Miriam is vanuit Frankrijk naar Engeland geëmigreerd. Haar hele familie is gestorven in de kampen en zij heeft het zelf ternauwernood overleefd. De bruidsjurk fungeert als een rode draad in het verhaal en verbindt de twee tijdlijnen.

Helma: Ik vond de opzet van het verhaal met het wisselende vertelperspectief heel fijn lezen. Zo leer je de drie personages goed kennen. Vooral het verhaal van Miriam vond ik aangrijpend. Hoe zij de oorlog heeft doorstaan, haar angsten, haar kracht om te overleven en voor een nieuwe toekomst te kiezen. Ook Ann vond ik een sterke vrouw hoe ze in haar eentje haar mannetje staat. Heather daarentegen vond ik in het begin verschrikkelijk. Het leek een vrouw die van alle kanten ontzien en beschermd moest worden door haar moeder en vriendinnen. Een soort emotioneel wrak die weinig daadkracht vertoonde. Zo volkomen in tegenstelling tot haar oma. Gelukkig verandert dat al snel en neemt ze toch het heft in eigen hand en wordt een stuk voortvarender als ze de geschiedenis van haar oma gaat ontrafelen.

Renate: Mooi gedaan met die personages. Ze hebben echt elk hun eigen stempel in het verhaal, worden goed uitgewerkt en zijn samen gewoon echt een geheel, dat vond ik mooi gedaan. Vooral de verhalen van Ann en Miriam grepen mij aan.
Tijdens het lezen wilde je echt weten hoe het verder ging met die twee vrouwen. Heather had ik het minste mee, die vond ik net als Helma in het begin verwend al kon ze daar zelf misschien niet alles aan doen, maar later werd ze wel leuk.

Fictie en waargebeurde feiten

Een deel van het verhaal is gebaseerd op waargebeurde feiten. De Britse modeontwerper Norman Hartnell was indertijd de huisontwerper van het Britse koninklijk huis en heeft de bruidsjapon van prinses, nu koningin, Elizabeth ontworpen. Het grappige is misschien wel dat de bruidsjurk ook nu weer heel actueel was, omdat kleindochter prinses Beatrice in dezelfde bruidsjapon is getrouwd.  Het verhaal geeft een prachtig inkijkje in de borduurkamer en het reilen en zeilen binnen het modehuis. Als werkgever komt Hartnell over als buitengewoon sociaal met hart voor zijn personeel. Miriam heeft een link met Christian Dior. Zijn zus Catherine is tijdens de oorlog als verzetsstrijder opgepakt door de Gestapo en afgevoerd naar concentratiekamp Ravensbrück. Daar is waar Miriam en Catherine elkaar ontmoeten en bevriend raken.

Helma: Ik vond vooral die waargebeurde feiten erg mooi verweven in het verhaal. Ik heb regelmatig zitten googelen tijdens het lezen. Erg leuk om de foto’s te zien van het modehuis Hartnell. Als je het verhaal leest, ontdek je pas hoeveel handwerk de naaisters en vooral de borduursters verzetten en Jennifer Robson heeft deze harde werksters met haar verhaal een podium gegeven. Wat ik bijvoorbeeld ook niet wist is hoe de naaisters en borduursters werden belaagd door de pers om over het ontwerp van de bruidsjapon te lekken. Dit gegevens maakt ook een belangrijk onderdeel van het verhaal uit.

Renate: Het was een heel mooi verhaal en heel erg mooi verwerkt met de geschiedenis er in, het was gewoon echt interessant.
Google was tijdens het lezen mijn beste vriend, heb veel foto's opgezocht en ik werd natuurlijk steeds nieuwsgieriger naar de jurk. Ook de geschiedenis rond de zus van Christian Dior heb ik opgezocht, dat wist ik echt helemaal niet.
Moet je ook nagaan als die naaisters en borduurster toen al werden belaagd hoe enorm dat nu wel niet zou moeten zijn dan.
Het bleef de hele tijd boeiend en dat vond ik ook knap, geschiedenisles op een leuke manier.

Luxe versus armoe en adel versus gewone volk

De pracht en praal van het Britse koningshuis en de adel versus de armoede van het gewone volk maakt ook onderdeel van het verhaal uit en is schrijnend om te lezen. Terwijl voor de bevolking alles op de bon gaat en ze nauwelijks het hoofd boven water kunnen houden, lijken voor de adel totaal andere wetten te gelden.

Helma: Dat wordt mooi verwoord in het verhaal. Terwijl Ann het koningshuis vereert en geen vraagtekens zet bij hoe de prinses betaalt voor haar garderobe en alles rondom het huwelijk, is Miriam een stuk kritischer. Zij zet regelmatig vraagtekens bij de pracht en praal van het koningshuis. Voor het gewone volk zijn bijvoorbeeld ook kleding en stoffen alleen op de bon verkrijgbaar. Het is bizar om te lezen dat mensen bonnen opsturen naar het koninklijk huis, dat al in weelde leeft, om mee te betalen aan de bruidsjapon, terwijl je als lezer de conclusie kan trekken dat de afrekening niet op de bon gaat. Hoewel het koningshuis voor Ann bijna heilig blijft, voelt ze uiteindelijk wel aan den lijve hoe de adel neerkijkt op het gewone volk.

Renate: Bizar dat enorme verschil tussen de adel en het gewone volk, al deed de koningin wel altijd aardig tegen de borduursters en naaisters, daardoor kreeg ik het idee dat ze zich niet verheven voelde.
Maar wat bizar om te lezen dat mensen die het echt heel slecht hadden na de oorlog hun bonnen opstuurde voor de jurk, kan ik mij dus niets bij voorstellen.
Je voelt wel echt het verschil tussen arm en rijk in dit boek, zo erg, je kunt je voorstellen hoe het voelt om als voetveeg te worden behandeld omdat iemand hoger op de zogenaamde sociale ladder staat.

Liefde en vriendschap

Ann en Miriam ontwikkelen een grote vriendschap en ook liefde en romantiek komen aan de beurt. Je gunt beide dames zoveel geluk en liefde, maar dat het werkelijke leven niet altijd leidt tot een happily ever after wordt pijnlijk duidelijk in het verhaal.

Helma: Ik vind dat de auteur het werkelijke leven daarmee eer aan doet in het verhaal. Het leven is nu eenmaal niet altijd rozengeur en manenschijn. Vriendschappen kunnen door allerlei redenen vervagen. Ook in de liefde kan je pijnlijk teleurgesteld worden en je vertrouwen in het goede van mensen beschaamd worden.

Renate: Het laat wel echt het leven zien over hoe het je gewoon overkomt, en dat vriendschappen komen en gaan, maar dat je ergens diep altijd om die ander blijft geven.
Vind het juist wel mooi dat ze dat op deze manier heeft gedaan en niet op een al te zoetsappige manier, dit is gewoon meer bij het leven zoals iedereen dat wel kent.
Het verhaal heeft wel steeds heel veel liefde en vriendschap in zich, heel mooi om te lezen hoe Ann en Miriam elkaar vinden.

Onze waardering

Helma: Ik vind dat Jennifer Robson erin geslaagd is om een volkomen geloofwaardig verhaal neer te zetten waarin ze fictie verweeft met waargebeurde feiten. Vooral het verhaal dat zich in het verleden afspeelt spreekt tot de verbeelding. Het verhaal van Heather was nodig om de geheimen van haar grootmoeder te ontrafelen. Hoewel ik haar in het begin verschrikkelijk vond, groeit ze tijdens het verhaal en ontwikkelt ze zich tot een sterke vrouw die net als haar grootmoeder haar eigen keuzes durft te maken. De chronologische opbouw van het verhaal in de twee verschillende tijdzones, waarin langzaam duidelijk wordt welk geheim Ann met zich meedraagt is sterk. Het zorgt ervoor dat je blijft doorlezen en soms bijna met tranen in je ogen zit. Op het eind vormen de verschillende verhaallijnen een emotioneel geheel en een prachtig sluitstuk. Ik had niet eerder iets van Jennifer Robson gelezen, maar na dit boek heb ik direct Aan de oever van de Seine op mijn Wil ik lezen lijst gezet. Omdat ik de verhaallijn van Heather in het begin niet sterk en echt geloofwaardig vond, is mijn waardering uitgekomen op 4****. Mijn volledige recensie is hier te lezen.

Renate: Dit boek heeft mij dus echt totaal verrast, het was een verhaal wat mij vanaf de eerste bladzijde kon boeien.
Liet meeleven met de personages, mij kapot liet ergeren aan een bepaald personage, mij ook een beetje op het verkeerde been zetten.
Het heeft mij een hoop geleerd over het Na-oorlogse Londen, dat borduren dus echt heel veel werk is.
Snap nu ook wel dat handgemaakte jurken met borduursels zo duur zijn.
Nu ben ik sowieso wel fan een boek met twee tijdlijnen en sterke vrouwen.
En sterk dat waren Ann en Miriam zeker, vrouwen om van te houden en van te leren, hoe moeilijk iets ook is, hoop houden, je slaat je er doorheen, dat heb ik wel uit dit boek gehaald.
Maar het was vooral een mooi verhaal over hoop, liefde en vriendschap. Met heel veel plezier gelezen en een dikverdiende 4****. Mijn volledige recensie is hier te lezen.

Voor onze nieuwe rubriek Kennismaken met …. hebben we Jennifer Robson mogen interviewen. Daarover binnenkort meer.

Hebben jullie Een tijd om nooit te vergeten al gelezen? Hebben jullie er net zo van genoten als wij?