Afgelopen maandag konden jullie in dit artikel lezen hoe wij begonnen waren met het lezen van De voorproefster van Hitler van Rosella Postorino. Ondanks de wat trage en rommelige start, waren we erg nieuwsgierig hoe het verder zou gaan met Rosa en de andere proefsters. Vandaag lees je ons eindoordeel. 

Door Janneke

Het verhaal

Duitsland, 1943. Rosa Sauer verlaat Berlijn in de hoop een beter leven te vinden bij haar schoonouders in Oost-Pruisen. Haar man vecht aan het front, haar ouders zijn omgekomen. Maar juist daar komt Hitler dichterbij dan ooit. Zijn hoofdkwartier bevindt zich diep in de bossen van het nabijgelegen Wolfsschanze. En als de burgemeester Rosa voordraagt als voorproefster van de Führer, bevindt ze zich plotseling in het centrum van het nazibolwerk. Daar moet ze zich bewegen tussen de zogenaamde vrijheid die de baan haar geeft en de schaamte bij de Führer te horen. 

Beter dan het eerste deel?

De algemene conclusie aan het einde van deel één was, dat het verhaal traag op gang kwam en nog een beetje rommelig was. We hoopten dat daar bij het tweede deel verbetering in zou komen.

Marieke: “Het tweede deel van De voorproefster van Hitler leest makkelijker dan het eerste deel. Het lijkt alsof de schrijfster in het eerste deel niet helemaal wist welke kant ze op wilde.

Nu draait het om het werkelijke verhaal, om proefster te zijn van de gerechten die Hitler later zal eten en de wetenschap dat je dood kan gaan door vergiftiging. Toch is dat maar een deel van het verhaal.”

Mandy: Voor iedereen die twijfelt of die na het wat rommelige eerste deel door moet lezen, kan ik alleen maar zeggen: doen, want het wordt echt beter. Waar ik eerst dacht: gaat dit nog interessant worden, weet ik nu: ja dat gaat het worden. Het verhaal is origineel en weet uiteindelijk toch te raken.”

Renate: “Het tweede deel is sterker dan het eerste deel. Het laat zien hoe het was in de oorlog, hoe het leven ging, maar ook waren er echte stukjes geschiedenis zoals de mislukte aanslag die Von Stauffenberg op Hitler heeft gepleegd.”

Janneke: “Ik vond het tweede deel interessanter dan het eerste deel. De rol van de voorproefsters werd belangrijker en de onderlinge vriendschappen kwamen beter naar voren.”

Diana: “Het einde van deel één was dan toch even veelbelovend, maar het tweede deel maakte dit niet waar. Ik hoopte een nieuw stukje over de Tweede Wereldoorlog te leren. Hoe was het voor de voorproefsters? Welke angsten hadden zij en hoe ging het er in nazi-Duitsland aan toe? Allemaal vragen waar ik antwoord op wilde.” 

Marleen: “Aan de ene kant wilde ik na deel één niet verder lezen, maar aan de andere kant was ik ergens wel nieuwsgierig of het nog beter zou worden. Helaas werd het boek voor mij niet beter. Het was het gewoon allemaal net niet.”

Rosa en de voorproefsters

In deel twee draaide het niet alleen om de rol die Rosa en de andere voorproefsters moesten vervullen, maar ook over de onderlinge verbanden tussen de proefsters. Vriendschappen werden gesloten en we kwamen meer over de vrouwen te weten.

Sanne: “Ik vond Rosa een bijzonder personage. Ze had wat eigenaardige kenmerken waarvan ze voor mij nog wel tot een bepaald doel hadden mogen dienen of in ieder geval verklaard hadden mogen worden. Nu raakte Rosa me minder en sprak ze me als personage minder aan.”

Marleen: “De hoofdpersoon is - zoals Sanne ook al heeft gezegd - bijzonder, maar voor mij was ze misschien te excentriek dat ik me compleet niet in haar kon inleven. Het leek zelfs dat de auteur zelf ook geen idee had wat voor soort personage ze voor zich had. Dit zou kunnen komen doordat ze het verhaal van iemand op papier heeft gezet die ze eigenlijk helemaal niet kende en ook nooit heeft ontmoet, maar Rosa komt op papier in ieder geval niet goed uit de verf.”

Marieke: In deel twee gaat het verhaal vooral over de interactie die ontstaat als mensen ongewild bij elkaar worden gezet. Tien vrouwen die elkaar niet of deels kennen en daaromheen de leiding van de SS waardoor het een soort gevangenis is. Toch kon ik me niet helemaal vinden in de hoofdpersoon. Met name haar gedachtegang was niet altijd goed te volgen. Misschien was dat juist bewust zo gedaan. Het was maar een gewone vrouw die ongewild terecht kwam in een situatie die ze niet wilde en er het beste van probeerde te maken, maar met zichzelf in de knoop raakte.” 

Mandy: “Je leest hoe Rosa vriendschappen sluit, hoe er verraad wordt gepleegd en hoe ze probeert te overleven in een tijd van oorlog en ellende. Waar de hoofdpersoon in het eerste deel depressief over komt, heb ik het idee dat ze in het tweede deel en verder haar kracht weer heeft gevonden. Ze noemt zichzelf een nazi, maar je kunt je afvragen of niet iedereen hetzelfde had gedaan die in haar situatie had gezeten.”

Renate: “In het tweede deel leer je Rosa echt kennen en snap je ook de keuzes die zij en de andere vrouwen maken. Als ze al iets te kiezen hadden, want eigenlijk werden ze gedwongen dit werk te doen en zaten ze met elkaar opgescheept. Het was mooi om te lezen hoe sommige vrouwen elkaar daar vonden. Maar ook dat er, onder alle omstandigheden, toch een plekje voor liefde was. Je voelt ook echt mee met Rosa en de andere vrouwen.”

Diana: “Je leest veel over hoe de vrouwen overleven onder - naar mijn idee niet eens zulke hele slechte omstandigheden (eten, onderdak, geen kou). De hoofdpersoon wist mij niet volledig te raken en ik heb het boek meerdere keren aan de kant willen leggen om het niet meer op te pakken. Dat werd veroorzaakt door de kilheid van Rosa en de andere vrouwen.” 

Spanning en antwoorden

Sanne: “Ik was van tevoren erg nieuwsgierig naar wat het boek me zou leren over de voorproefsters van Hitler, iets waar ik nog niet veel van wist. Toch had ik verwacht dat het boek een heftigere wending zou aannemen, dat de rol van Hitler zelf in dit proces groter zou zijn, dat de boel eens flink zou klappen, de gevolgen van het proeven enorm zouden zijn. Dat heb ik een beetje gemist. Toch heeft het boek een goede kijk gegeven in wat de oorlog voor families betekende. Dat het ook voor Duitse families overleven was en wat voor verliezen zij leden.”

Janneke: “Tegen het einde kwam er meer spanning in het verhaal en hoopte ik antwoorden te krijgen op vragen die ik tijdens het lezen had gekregen. In het laatste deel wordt er een sprong in de tijd gemaakt en krijg je deels deze antwoorden, maar naar mijn idee bleven er toch een paar losse eindjes. Ik had bijvoorbeeld heel graag willen weten hoe het met alle proefster verder was gegaan.”

Marieke: “Het derde deel van het boek maakt een tijdsprong waarin losse eindjes worden afgewerkt, maar dit is weer net zo rommelig als het eerste deel en voegt weinig meer toe aan het verhaal.”

Mandy: “Het verhaal lijkt sterk op het originele verhaal, het verhaal van Margot Woelk. En toch denk ik dat de schrijfster een paar kansen onbenut heeft gelaten. Na het lezen van een artikel in de Volkskrant, heb ik juist dingen gelezen die een toevoeging voor het verhaal hadden kunnen betekenen. Misschien heeft de schrijfster dit niet gedaan uit respect of privacy, maar ik heb nu toch het idee dat het verhaal wat elementen miste.”

Renate: “Dit verhaal maakt mij wel heel nieuwsgierig naar het verhaal van Margot Woelk, en hoeveel de schrijfster door het verhaal van Margot Woelk is geïnspireerd.”

Sanne: “Ik vind het altijd een meerwaarde hebben wanneer in boeken, die op waarheid gebaseerd zijn, in een nawoord dieper wordt uitgelegd, dat er feiten worden gegeven en wordt besproken wat fictie is en wat niet. Dit heb ik in De voorproefster van Hitler echt gemist.”

Aanrader?

Na het lezen van De voorproefster van Hitler zijn de meningen verdeeld. Niet alle verwachtingen zijn waargemaakt en een aantal kritische punten is al genoemd. Vinden wij het een aanrader?

Marieke: “Ik zou dit boek aanraden als historische roman voor diegene die interesse heeft in een stuk oorlogsgeschiedenis welke tot nu toe buiten de boeken is gebleven. Een historische roman rondom een onderwerp waar weinig over bekend is, puur omdat de jonge vrouwen die proefster waren er nooit over hebben gesproken, tot nu dus. Ik heb het boek met gemengde gevoelens gelezen. Ik kon me toch niet helemaal vinden in de hoofdpersoon. Met name haar gedachtegang was niet altijd goed te volgen. Misschien was dat juist bewust zo gedaan. Toch las dit deel goed en wist de schrijfster me op sommige momenten wel te raken.”

Mandy: “Reden om het boek te lezen: de sterke hoofdpersoon die in laat zien dat het in sommige gevallen gerechtvaardigd is om je eigen hachje te redden en egoïstisch te zijn.”

Renate: “Dit boek is echt een aanrader voor iedereen die graag leest over de oorlog, hoe fout dat ook klinkt. Het zet je toch aan het denken hoe het was voor de gewone Duitse burgers. Ergens is het ook echt wel een verhaal over sterke vrouwen, maar ook wat voor invloed de oorlog in de jaren erna nog heeft gehad.”

Janneke: “Het is niet het beste boek dat ik ooit heb gelezen, maar een verhaal waarvan ik toch blij ben dat ik het heb gelezen. Vooral de afronding van het verhaal had in mijn ogen beter gekund. De losse eindjes die overblijven vind ik erg jammer.”

Diana: “Ik ben helaas niet zo te spreken over De voorproefster van Hitler. Ik was vol enthousiasme begonnen en hoopte een nieuw stukje over de Tweede Wereldoorlog te leren. Hoe was het voor de voorproefsters? Welke angsten hadden zij en hoe ging het er in nazi-Duitsland aan toe? Allemaal vragen waar ik antwoord op wilde, maar niet heb gekregen.”

Marleen: “Helaas was De voorproefster van Hitler geen aanrader, er zijn wat mij betreft genoeg andere mooie titels over de Tweede Wereldoorlog die het wel absoluut waard zijn om te lezen.”

Sanne: “Met gemengde gevoelens bleef ik achter na het lezen van dit boek. Het verhaal vond ik interessant om te lezen, maar echt geraakt heeft het me niet. Ik had er denk ik meer van verwacht. Ik had gedacht dat het me zou aangrijpen, me tot tranen toe zou roeren en dat is niet gebeurd. Interessant om eens gelezen te hebben.”

Voor ons was dit aspect van de oorlog nog vrij onbekend. Over welk onderwerp van de Tweede Wereldoorlog zou jij nog een boek willen lezen?