De oosterse uitstraling van de cover van De sterren boven Bagdad sprong direct in het oog. Alleen al voor de cover en de titel zou je het boek willen lezen, hoewel de auteur Gina Wilkinson voor ons onbekend was. Maar onbekend maakte in dit geval zeker niet onbemind. Na het lezen van de flaptekst waren we helemaal om. Een boek over drie totaal verschillende vrouwen in een land dat door Saddam Hoessein en zijn mukhabarat (de geheime politie) wordt onderdrukt en waarin ze hun leven geen dag veilig zijn. Hoe zou dit gegeven verwerkt zijn in een feelgood boek?

- door Marieke, Antoinette, Renate en Helma -

Over De sterren boven Bagdad

Als kinderen waren dorpsmeisje Huda en Rania, dochter van de sjeik, hartsvriendinnen. Nu is Huda secretaresse op de ambassade van Australië. De geheime politie dwingt haar om een vriendschap te sluiten met ambassadeursvrouw Ally. Angst en dreiging nemen steeds meer toe in Bagdad, waar de levenspaden van Huda, Rania en Ally elkaar kruisen. De drie vrouwen beseffen: als ze zichzelf en hun kinderen in veiligheid willen brengen, moeten ze grote risico’s nemen en elkaar blindelings vertrouwen. Welke offers zijn ze bereid te brengen om hun geliefden te beschermen?

Het lezen

De vrouwen

De hoofdrol is weggelegd voor drie totaal verschillende vrouwen: Huda, Rania en Ally, die uiteindelijk via het lot met elkaar verbonden zijn.

Huda, getrouwd en moeder van zoon Khalid, werkt als secretaresse op de Australische ambassade en wordt gedwongen om te spionneren en Ally eventuele geheimen te ontfutselen om zo de veiligheid van haar zoon te garanderen.

Kunstenares en galeriehoudster Rania, weduwe en moeder van dochter Hanan, wordt gedwongen een schilderij van Saddam Hoessein en zijn zoons te maken. Ze is doodsbang dat haar dochter wordt opgemerkt door Saddams zoon Oedai en dat waarschijnlijk niet zal overleven.

Ally is getrouwd met plaatsvervangend ambassadeur Tom Wilson en probeert in contact te komen met collega's en vrienden van haar veel te jong gestorven moeder in de tijd dat zij als verpleegster in Bagdad werkte. Voor haar veiligheid dient ze altijd onder begeleiding naar buiten te gaan.

Wat vinden jullie van de vrouwen en de rol die zij in het verhaal spelen?

Marieke:
Mooi is de afwisseling van de verhalen van de vrouwen en dat ze zo verschillend zijn. Toch hebben ze meer overeenkomsten dan verwacht. Ze zijn allemaal sterke vrouwen die hun geliefden willen beschermen en daar een hoge prijs voor bereid zijn te betalen. Ik heb wel respect voor de vrouwen, maar dat respect kregen ze pas later in het boek. Goede opbouw dus en grote ontwikkeling die ze doormaken.

Renate: 
Ik vind het vooral mooi dat de vrouwen allemaal zo verschillend zijn, maar dat ze het toch goed met elkaar kunnen vinden. Ook mooi om te zien dat het alle drie sterke vrouwen zijn, die weten wat ze willen voor hun kinderen en zichzelf, maar ze weten ook dat dat niet voor niks gaat en dat ze moeilijke keuzes moeten maken.
Moeilijk hoor om zulke keuzes te moeten maken, de vrouwen maken wel echt dit verhaal, ze laten meer zien dan de mannen.
Had met Huda in het begin wel wat moeite, maar aan het einde snapte ik wel waarom ze de dingen deed die ze deed.

Antoinette:
Ik sluit mij aan bij Marieke en Renate dat het verhaal de juiste balans krijgt door het verschil tussen de vrouwen. Ook de cultuurverschillen komen hierdoor mooi naar voren. Alle drie de vrouwen hebben zo hun geschiedenis en verhaal, maar geven niet op. Vooral bij Rani en Ally voel je de druk die ze kennen vanuit het regime.

In het begin moest ik wel wennen aan de houding van de vrouwen, maar naarmate het verhaal vorderde begreep ik ze steeds beter. 

Helma:
Het is boeiend om te lezen hoe verschillend het leven van de vrouwen is, ondanks dat ze in hetzelfde land wonen. Huda wordt gezien als een soort landverraadster omdat ze voor de Australische ambassade werkt, Ally wordt door de mannen nageroepen als hoer als ze zich op straat begeeft en Rania wordt door haar afkomst nog steeds met eerbied behandeld en geniet bepaalde vrijheden die normaal gesproken niet voor een weduwe gelden. In hun motivatie voor de keuzes die ze maken verschillende ze echter niet zoveel van elkaar, hoewel het even duurt voordat ze dat bij elkaar herkennen en ze steeds meer begrip voor elkaar krijgen. De basis van hun vriendschap is gestoeld op oneerlijkheid en chantage en het getuigt van grote moed dat ze het desondanks aandurven om elkaar te vertrouwen. Ik vind dat Gina Wilkinson hun emoties en gevoelens tijdens het leven in een continue stressvolle situatie heel geloofwaardig heeft beschreven.

De mannen

De mannen in het verhaal komen niet al te best uit de verf. De mukhabarat zaait angst onder de gehele bevolking en voelen zich onaantastbaar. De man van Huda neemt het haar kwalijk dat zij voor gehate buitenlanders is gaan werken, hoewel zij daarmee wel het hele gezin onderhoudt sinds hij geen werk meer heeft. Terwijl zij werkt en ook thuis nog alles moet regelen, brengt hij zijn tijd voornamelijk rokend en drinkend met zijn vrienden door. Tom bekommert zich meer om zijn werk dan om zijn echtgenote en ziet haar liever verhuizen naar Jordanië.

Snap je de houding van de mannen?

Marieke:
Het is een mannenwereld, en de meeste mannen doen ook maar 'gewoon' mee, om niet op te vallen en hopen zo voor hun gezin te kunnen zorgen. Helaas zijn er veel mannen die het 'haantje' spelen maar wat leuk vinden en de kleinst verworven machtspositie ook gelijk uitbuiten. Dat zie je aan de jonge militairen, in uniform durven ze ineens stoer en bazig te zijn, maar het zijn nog maar jongens. Het zijn zoals vaker weer de vrouwen die het normale leven op de rails houden. Wat ik het meest schrijnend vind is dat Irak een progressief land was, maar dat de dominantie van de mannen het weer heeft overgenomen.

Renate: 
Ze maken soms een wat tamme indruk, alsof ze zich echt al neergelegd hebben bij de situatie, om ook maar vooral geen onheil over jezelf en je familie af te roepen en dat is natuurlijk goed te begrijpen. Ik kreeg wel het idee dat de vrouwen vaak thuis de meeste invloed hadden.
Dat wat Marieke zegt vond ik ook heftig om te lezen, ik wist dat namelijk helemaal niet. Maar ben ook van de tijd dat Saddam Hoessein al aan de macht was.

Antoinette:
De mannen wordt met de paplepel al ingegoten dat zij 'de baas' van het gezin zullen zijn en zich dominant dienen te gedragen. Hun gedrag wordt al snel goedgepraat. Dit beschrijft Wilkinson goed in dit verhaal.
Toch vond ik het soms pijnlijk en schrijnend om te lezen hoe hard sommige mannen waren, waar anderen juist moeite hadden met hun rol als partner. De rol van Tom komt minder naar voren in dit verhaal. De nadruk ligt echt bij de Irakese mannen.

Helma:
Eerlijk gezegd snap ik die mannen totaal niet. De man van Huda bijvoorbeeld die werkeloos thuis zit en de hele dag niets te doen heeft, verwacht wel van zijn vrouw dat ze na haar drukke baan ook nog het hele huishouden bestiert, boodschappen doet en eten kookt. Hoezo? Maar ook Tom, de man van Ally begreep ik niet helemaal. Ik vind dat hij Ally wel heel erg aan haar lot overlaat en het werk altijd voorrang geeft. Het lijkt me geen pretje om als vrouw in zo'n dictatoriale mannenwereld te leven. Het ergste vind ik dat mannen de vrouwen steeds meer ondergeschikt maken en in het boek zijn de voortekenen al zichtbaar dat de positie van de vrouw na de val van Saddam Hoessein nog verder zal verslechteren.

De mukhabarat

De mukhabarat is de geheime dienst die dood en verderf zaait en een totale bevolking in doodsangst brengt. Iedereen kan een spion zijn waardoor je constant op je hoede moet zijn. De muren hebben oren en elke dag kan je opgepakt worden omdat iemand je al dan niet terecht aangeeft

Kan je voorstellen hoe het is om zo te moeten leven?

Marieke:
Vreselijk lijkt me dat. Ik vond het boek dan ook beklemmend en heb het af en toe even weggelegd.

Renate:
Nee lijkt mij echt vreselijk, kan mij ook goed voorstellen dat je toch probeert om het land uit te komen. Ik vond dat echt heel heftig om te lezen, zo gemeen eigenlijk. Het deed mij ergens ook wel een beetje aan de Stasi en de Russen in de tijd van Stalin denken. 
Bizar...

Antoinette:
Nee, ik kan en wil mij dit niet voorstellen. Wat moet het moeilijk zijn om te weten dat zij zo overheersend zijn en je leven letterlijk tot een hel kunnen laten worden. Ongelooflijk dat het nu nog steeds bestaat. Wat leven wij dan in vrijheid!

Helma:
Dat is toch gewoon verschrikkelijk. Het feit dat je echt niemand, maar dan ook helemaal niemand kunt vertrouwen. Is een vriend echt een vriend of is het iemand die zich voordoet als vriend en je vervolgens verraadt? Wat een stressvol leven! Als je zoals wij in een vrij en democratisch land leven kan je je daar geen voorstelling van maken. Daarom getuigt van heel veel moed dat de drie vrouwen besluiten elkaar te vertrouwen.

Hoe ver zou jij gaan om je geliefden te beschermen?

Marieke:
Ik zou graag willen roepen: ver!, Maar ik ben niet zo'n held. Ik kan me niet voorstellen hoe het moet zijn om zo te leven. Maar als puntje bij paaltje komt zou ik denk ik toch veel willen doen om mijn gezin te beschermen.

Renate: 
Ik hoop ver, maar ik durf het niet te zeggen wat ik zou doen, ik hoop alles om ze te beschermen. Kan mij ook wel voorstellen dat je minder goede dingen zou doen om je geliefde te beschermen.

Antoinette:
Ver! Ik denk dat ik mijzelf aan de kant zou kunnen zetten om mijn geliefden te beschermen. Het zou zwaar en moeilijk zijn, zeker in de gebeurtenissen die beschreven zijn in De sterren boven Bagdad, maar ik hoop dat ik de kracht heb om dan mijn geliefden te kunnen en durven beschermen.

Helma:
Ik denk dat ik zeker voor mijn kinderen heel ver zou gaan om ze te beschermen. Ik ben helemaal geen heldin, maar dat zijn de vrouwen in dit boek eigenlijk ook niet. Ze worden door de situatie waarin ze leven bijna gedwongen om dat wel te worden om hun kinderen in veiligheid te brengen. Ik hoop met heel mijn hart dat ik nooit in zo'n situatie terecht zal komen.

Vertrouwen

Een belangrijk thema door het hele verhaal is vertrouwen. In een land waarin iedereen al dan niet vrijwillig een spion van de mukhabarat kan zijn: hoe groot moet dan de drempel zijn om iemand in vertrouwen te durven nemen? Daarnaast beloofden Rani en Huda elkaar om zusters voor eeuwig te zijn toen ze jong waren, maar door de huidige situatie komt deze relatie onder druk te staan. Hoe belangrijk is vriendschap en vertrouwen als je keuzes moet maken?

Hoe belangrijk is vertrouwen voor jou?

Marieke:
Als er geen vertrouwen is, dan is het leven verschrikkelijk moeilijk. Het moeten leven in een land waarin je niemand kan vertrouwen lijkt me dan ook een gruwel. Toch moet je op een gegeven moment een keuze maken om een ander te vertrouwen, anders kom je niet verder. En of dat vertrouwen wordt geschaad of niet, de tijd zal het leren.
Gelukkig zitten wij niet in zo'n positie en is het vertrouwen in mijn medemens groot. Tot nu toe is het ook niet beschadigd geraakt, maar ik zie nog wel eens nieuwsberichten waarbij ik denk: Waarom toch? Hoe haal je het in je hoofd om dat te doen. Kennelijk is niet iedereen 'vertrouwen' waard.

Renate:
Vertrouwen is heel belangrijk, alles valt en staat eigenlijk met vertrouwen. Het lijkt mij ook heel moeilijk om te leven in de wetenschap dat je gewoon niemand kan vertrouwen. Dit maakt mij wel dankbaar dat ik in vertrouwen op kan groeien en kan leven in vrijheid. Al herken ik mij wel erg in het stukje van Marieke over die nieuwsberichten, dat kan je je soms gewoon niet voorstellen.

Antoinette:
Vertrouwen is belangrijk om te kun overleven. Maar Wilkinson laat zien dat vertrouwen soms niks zegt als de nood aan de man is. Toch laat dit verhaal zien dat vertrouwen in jezelf het belangrijkste is, om de ander te vertrouwen. Intuïtie is dan een belangrijke pijler.
Maar vertrouwen is geen garantie. Voor mij is vertrouwen zeer belangrijk, maar dit geldt helaas niet altijd voor iedereen is mijn ervaring.

Helma:
Wat lijkt het me verschrikkelijk om te moeten leven in een land waar niemand te vertrouwen is. Dat je nooit vrijuit kunt praten en je voor een afwijkende mening opgepakt kan worden. Natuurlijk ben ik wel eens teleurgesteld in mensen, maar nooit genoeg om mijn vertrouwen in de mensheid te verliezen. Aan de andere kant ben ik wel alert op bedriegers die via het internet geld van je proberen af te troggelen en ik word er wel verdrietig van dat juist weerloze mensen daar de dupe van worden.

Schrijfstijl

Tot slot nog kort de schrijfstijl van Gina Wilkinson. Hoe zouden jullie dat het best omschrijven?

Marieke:
Door het indrukwekkende verhaal ben ik niet zo bezig geweest met de schrijfstijl. Maar dat betekent ook dat het goed is. De dialogen zijn goed, en de omgeving en de situaties zijn duidelijk beschreven Ik kon me goede voorstellingen maken van de gebeurtenissen rondom de drie vrouwen en voelde de beklemmende sfeer van het boek.

Renate: 
Je kan je al lezende goed voorstellen hoe het leven daar was, hoe het eruit zag, maar ook hoe beklemmend het leven daar was,
Dat heeft ze goed over kunnen brengen. Dat alles maakte dat het fijn las, dus ik vond het een fijne schrijfstijl. Je voelde echt wat ze bedoelde.

Antoinette:
In het begin moest ik erg wennen aan de stijl aan het verhaal, maar ook de schrijfstijl, mede door de Irakese woorden. Ik moest even in de mood komen. Ik ging het boek ook in als feelgood, maar dat is dit verhaal zeker niet. Eenmaal in het verhaal; dan is het heftig, beklemmend en pakkend. Dit boek heeft bij mij wel indruk achtergelaten.

Helma:
Vooral een beeldende schrijfstijl waarin het imponerende verhaal van de drie vrouwen tot leven kwam, zonder te vervallen in overdreven taalgebruik en valse emoties. Ik geloofde het allemaal: de angst, het vechten voor de veiligheid van je kind en voor je eigen veiligheid en niet te vergeten de beklemmende sfeer.

Conclusie

Marieke:
Bijzonder boek met een beklemmende sfeer. Sterke vrouwen die zich duidelijk ontwikkelen gedurende het boek en een spannend einde. Ik vond het best heftig om te lezen over de mukhabarat en hun dreiging, maar uiteindelijk was het een mooi verhaal. 4****

Renate:
Het was een bijzonder boek, eigenlijk een boek wat iedereen zou moeten lezen, gewoon enkel en alleen om het feit dat je op deze manier ook wat van deze geschiedenis meekrijgt.
Het was ook heftig om te lezen, maar ook gewoon hoopvol, je hoopte tijdens het lezen dat het beter gaat met ze en dat het allemaal goed gaat komen.
Het was een fijn boek, het smaakt naar meer. 4****

Antoinette:
De sterren boven Bagdad zette mij even op het verkeerde been doordat het een feelgood zou zijn. Ik vind het eerder een roman. Maar een ding is zeker... dit verhaal zit boordevol emotie en leest beeldend. Hierdoor raakt het je als lezer, maar geeft het je ook hoop door de wijze waarop de vrouwen vechten voor hun leven en gezin. Na het lezen heb ik nog wel even de tijd genomen om het verhaal te laten bezinken. Dit is een goed teken, want dan heeft het mij weten te raken. 4****

Helma:

Een prachtig, beklemmend verhaal over het leven van drie vrouwen binnen een dictatuur, over vriendschap en bovenal vertrouwen. En vooral dat laatste getuigt van grote moed in een maatschappij waarin niemand te vertrouwen is. 4****

We zijn het unaniem met elkaar eens. We zijn onder de indruk van het verhaal, waarin Gina Wilkinson haar eigen ervaringen uit de tijd dat zij in Bagdad woonde heeft verwerkt. Zij heeft aan den lijve ervaren hoe het voelt om bedrogen te worden door iemand van wie zij dacht dat het haar vriendin was. Dat geeft de roman net dat stukje extra geloofwaardigheid, waardoor het verhaal nog meer bij ons binnenkwam.